Hà Nam có nhiều làng nghề hình thành từ lâu đời và nổi tiếng khắp cả nước như thêu ren An Hòa; mây giang đan Ngọc Động; dệt Nha Xá; dệt Hòa Hậu; sừng Đô Hai; dũa Đại Phu; trống Đọi Tam; gốm Quyết Thành, rượu Vọc... Giám đốc Sở Công thương tỉnh Hà Nam Nguyễn Văn Hán đánh giá: Đa số các làng nghề trên địa bàn hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định, tạo việc làm, tăng thu nhập cho lao động nông thôn. Nhiều làng nghề có triển vọng tốt.

Là người gắn bó lâu năm với nghề, Giám đốc cơ sở sản xuất, kinh doanh xuất nhập khẩu thêu ren và hàng thủ công mỹ nghệ thôn An Hòa Nguyễn Xuân Tuấn chia sẻ: Hiện, cơ sở sản xuất của gia đình có khoảng 40 - 50 lao động, sản xuất các mặt hàng chăn, ga, gối, khăn trải bàn, túi lưu niệm… xuất khẩu chủ yếu sang thị trường châu Mỹ, châu Âu. Trước đây, mọi công đoạn được tiến hành thủ công. Nay, nhờ áp dụng công nghệ vào sản xuất, đặc biệt là việc đưa máy thêu vi tính vào sản xuất sản phẩm nên năng suất lao động cao gấp 15 - 20 lần, sản phẩm làm ra cũng bắt mắt hơn. Sau khi trừ các chi phí, mỗi năm cơ sở đạt doanh thu từ 1 - 2 tỷ đồng. Tùy theo sản lượng hàng tháng, trung bình mỗi lao động tại đây đều có thu nhập ổn định từ 3 - 4 triệu đồng.

Tương tự, nhiều hộ dân tại làng nghề trống Đọi Tam cũng trở nên khấm khá nhờ vào nghề truyền thống. Chủ tịch UBND xã Đọi Sơn Chu Thế Canh phấn khởi cho biết: Thôn Đọi Tam có 650 hộ, 2.100 nhân khẩu, nhưng có tới gần 600 thợ làm trống lành nghề. Nếu trước đây, mọi công đoạn sản xuất trống được thực hiện thủ công, thì nay làng trống đã đưa vào sử dụng nhiều máy móc hiện đại như máy tiện, bào, cưa... phục vụ sản xuất, giải phóng phần nào sức lao động của con người. Nhờ đó, nhiều cơ sở đạt doanh thu hàng tỷ đồng mỗi năm, giải quyết việc làm cho khoảng chục lao động, nhất là vào những dịp cao điểm như mùa khai giảng, lễ hội, các cơ sở đều làm việc hết công suất.
 

Đây chỉ là hai trong số nhiều làng nghề truyền thống hiện nay của tỉnh có sức phát triển nhanh, mạnh. Giám đốc Sở Công thương tỉnh Hà Nam Nguyễn Văn Hán cho rằng: Sự phát triển của các làng nghề tác động không nhỏ tới kinh tế, an sinh xã hội vùng nông thôn, không chỉ thúc đẩy ngành công nghiệp nông thôn phát triển mà còn bảo tồn, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các làng nghề. Đồng thời, giải quyết việc làm cho số lượng lớn lao động nông thôn, nhất là ở những nơi bị thu hồi đất, những nơi công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp chậm phát triển, góp phần xóa đói giảm nghèo, đưa chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực.

Quy mô nhỏ, thiếu gắn kết

Không thể phủ nhận những tác động tích cực của các làng nghề đã tạo nên điểm sáng trong bức tranh nông thôn Hà Nam, đẩy mạnh cán cân kinh tế nông thôn theo hướng phát triển công nghiệp. Song, sự phát triển này vẫn được đánh giá chưa thật sự bền vững, bởi một số làng nghề vẫn phải đối mặt với không ít thách thức trong việc tiếp thu công nghệ, nâng cao trình độ tay nghề; cơ chế, chính sách phát triển làng nghề chưa đồng bộ. Chủ tịch UBND xã Thanh Hà Lê Quang Hào chia sẻ: Tuy mang lại thu nhập cao cho nhiều hộ dân, nhưng làng nghề thêu ren truyền thống An Hòa vẫn phát triển mang tính tự phát, chưa có định hướng phát triển rõ ràng; các cơ sở sản xuất quy mô nhỏ, thị trường tiêu thụ sản phẩm không ổn định... Chung nỗi trăn trở, Chủ tịch UBND xã Đọi Sơn cho hay: Người dân làng trống Đọi Tam hầu hết đều có thu nhập khá nhờ vào nghề làm trống, tuy nhiên, việc tuyên truyền, quảng bá thương hiệu còn hạn chế nên hợp đồng tiêu thụ trống thời gian gần đây đã giảm so với những năm trước rất nhiều, bình quân mỗi hợp đồng chỉ tiêu thụ được từ 20 - 100 quả trống. Hơn nữa, các hộ dân sản xuất kinh doanh còn manh mún, chưa đủ tiềm lực đầu tư máy móc hiện đại nên sản phẩm vẫn chưa đủ sức cạnh tranh, chủ yếu vẫn chỉ phục vụ thị trường nội địa, chưa thể xuất khẩu.

Ông Nguyễn Văn Hán cũng cho rằng: Các làng nghề của Hà Nam những năm gần đây phát triển rất nhanh, nhưng vẫn phụ thuộc nhiều vào tình hình phát triển kinh tế thị trường. Hiện, các làng nghề truyền thống vẫn đứng trước nhiều khó khăn, đòi hỏi phải tự thân vận động, năng động sáng tạo mới có thể tồn tại. Nguyên nhân những khó khăn qua khảo sát thực tế các làng nghề đều đã thấy rõ: Quy mô nhỏ lẻ của các doanh nghiệp làng nghề, năng lực quản lý cũng như sản xuất hạn chế nên chưa đáp ứng được yêu cầu về chất lượng cũng như thời gian giao sản phẩm. Ngoài ra, mẫu mã sản phẩm chưa phong phú, thị trường tiêu thụ sản phẩm ổn định, nguồn nguyên liệu tự nhiên đang khan hiếm dần; sự biến động của thị trường gây khó trong cạnh tranh, tiêu thụ. Hơn nữa, sự gắn kết giữa các cơ sở làng nghề chưa cao; cơ sở hạ tầng một số làng nghề còn yếu, việc áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường, an toàn lao động, vệ sinh công nghiệp chưa được triển khai đồng bộ.

Với tiềm năng là tỉnh có nhiều làng nghề, nhưng làm thế nào để các làng nghề tồn tại và phát triển bền vững trong thời kỳ hội nhập đang là thách thức đòi hỏi các ngành chức năng và chính quyền phối hợp vào cuộc sớm tìm lời giải cho bài toán này.


Bài 2: Biến tiềm năng thành thế mạnh

Gắn phát triển làng nghề với du lịch

Theo thống kê của Sở Công thương, hiện trên địa bàn tỉnh Hà Nam có khoảng 171 làng nghề. Trong đó, có 106 làng có nghề, 30 làng nghề tiểu thủ công nghiệp và 35 làng nghề truyền thống thu hút gần 35.000 lao động. Qua khảo sát thực tế, số lượng và sự phát triển của các làng nghề nhiều và mạnh, nhưng các sản phẩm làng nghề truyền thống phục vụ cho du lịch lại rất khan hiếm, chưa tìm được sản phẩm truyền thống mang đặc trưng vùng miền làm quà tặng cho du khách. Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Xuân Huy trăn trở: Muốn hấp dẫn du khách, sản phẩm của các làng nghề phải có nét sáng tạo và mang dấu ấn, bản sắc văn hóa của địa phương. Nhưng việc chọn ra được sản phẩm để khi nhắc tới là du khách nhớ ngay đến Hà Nam thì chúng ta vẫn chưa làm được. Một số làng nghề có thương hiệu lâu năm như: Thôn Đọi Tam sản xuất trống bằng da trâu cái; làng Đô Hai với nghề làm sừng mỹ nghệ; làng dệt lụa Nha Xá… cũng mới chỉ quan tâm đến thị trường đầu ra, còn tạo sản phẩm độc đáo, thu hút du khách đến với làng nghề hầu như chưa ai nghĩ đến. Do vậy, sản phẩm của các làng nghề vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của khách du lịch. 

Giám đốc Sở Công thương Nguyễn Văn Hán cho biết: Với gần 200 làng nghề cùng nhiều danh lam thắng cảnh, Hà Nam đã chủ trương gắn kết các làng nghề với phát triển du lịch, nhằm tận dụng tiềm năng sẵn có thúc đẩy các làng nghề phát triển. Để từng bước khắc phục hạn chế về sản phẩm của làng nghề, tỉnh đã ban hành nhiều cơ chế chính sách nhằm bảo tồn và phát triển sản phẩm làng nghề như: Đề án Bảo tồn và phát triển các sản phẩm nổi tiếng tỉnh Hà Nam; tạo cơ chế thuận lợi để các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất tham gia hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá, các hội chợ triển lãm, khai thác thị trường...

Việc phát triển làng nghề gắn với du lịch là một trong những chủ trương đúng đắn. Bởi, làng nghề truyền thống được xem là tài nguyên du lịch nhân văn đặc biệt quan trọng - ông Lê Xuân Huy nhấn mạnh. Bên cạnh những lợi ích KT - XH, hình thức du lịch này còn góp phần bảo tồn và phát triển bền vững các làng nghề, tạo cơ hội thuận lợi để mở rộng thị trường, tăng lượng sản phẩm tiêu thụ, thúc đẩy sản xuất. Vì thế, tìm hướng thúc đẩy du lịch làng nghề phát triển đang được các cấp, ngành địa phương, nhất là các doanh nghiệp lữ hành của tỉnh hướng đến.
 

Đa dạng hóa điểm đến

Để làng nghề và du lịch phát triển song hành, xứng tầm với tiềm năng của tỉnh vẫn còn nhiều việc phải làm. Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Xuân Huy nhận định: Gắn kết làng nghề với du lịch được xem là giải pháp khả thi nhất nhằm gỡ những nút thắt cho những vướng mắc về tiêu thụ sản phẩm mà các làng nghề hiện nay đang gặp phải. Bởi, thông qua du lịch, các sản phẩm tiểu thủ công nghiệp của tỉnh sẽ được quảng bá rộng rãi hơn, lượng sản phẩm tiêu thụ có cơ hội tăng cao, thương hiệu làng nghề được bạn bè trong nước và quốc tế biết tới. Trước mắt, Sở đã khảo sát quy hoạch những làng nghề đủ điều kiện để phát triển được như thêu ren An Hòa, dệt lụa Nha Xá. Bước đầu đã đưa sản phẩm tới các hội chợ du lịch nhằm quảng bá thương hiệu; đồng thời tiến hành quy hoạch phát triển du lịch làng nghề. Tuy nhiên, hiện mới chỉ đầu tư quy hoạch cơ sở hạ tầng được tại làng nghề thêu ren Hòa Ngãi. Những làng nghề khác, Sở đang trong quá trình khảo sát, nghiên cứu để có phương án phù hợp.

 Theo Giám đốc Trung tâm xúc tiến du lịch tỉnh Nguyễn Đức Nguyên, để làng nghề gắn kết với du lịch phát triển song hành, hiệu quả, hiện tỉnh đã đầu tư cơ sở hạ tầng cơ bản đáp ứng yêu cầu với 73 cơ sở lưu trú, công suất sử dụng đạt hơn 60%; đồng thời, thu hút một số dự án đầu tư phát triển du lịch tại những làng nghề nổi tiếng như Long Đọi Sơn (làng trống Đọi Tam)... Cùng với đó, chú trọng quảng bá các sản phẩm thủ công truyền thống, nâng cao tính chuyên nghiệp trong phục vụ du lịch của người dân và nhà quản lý; tập trung phát triển những sản phẩm chủ lực, có thương hiệu… Tuy nhiên, quan trọng nhất, bản thân ngành du lịch  phải tìm cách đa dạng hóa điểm đến cho du khách trong hành trình tour; tăng kết nối giữa các làng nghề với các đơn vị kinh doanh lữ hành. Các tour du lịch quảng bá những sản phẩm làng nghề nếu có sức hấp dẫn chắc chắn sẽ thu hút được du khách - ông Nguyên khẳng định.

Giám đốc Sở Công thương tỉnh Hà Nam Nguyễn Văn Hán cho rằng: Hà Nam là một trong những tỉnh đi sớm trong việc duy trì, giữ gìn các làng nghề thông qua việc tôn vinh danh hiệu cho các làng nghề, nghệ nhân, thợ giỏi. Để làng nghề và du lịch phát triển song hành, hiệu quả, cần chú trọng xây dựng quy hoạch phát triển làng nghề gắn với quy hoạch của tỉnh, vùng và những ưu điểm của địa phương. Cùng với đó, tỉnh cũng cần mở tối đa cơ chế, đặc biệt là cơ chế liên quan đến vốn, nhân lực, cơ sở hạ tầng…

Thực tế, tuy còn nhiều khó khăn, nhưng tỉnh đã có hướng đi mới hiệu quả, đầy triển vọng. Các làng nghề cũng đang từng bước vươn lên, thay đổi thói quen sản xuất để hội nhập hơn với thị trường. Nếu sự kết nối giữa doanh nghiệp lữ hành du lịch với làng nghề thực hiện được thì sự hỗ trợ, tương tác sẽ giúp không chỉ làng nghề phát triển bền vững, mà du lịch tỉnh cũng sẽ có nhiều khởi sắc. Với những nỗ lực, tin rằng, các làng nghề sẽ nhanh chóng khắc phục được những bất cập hiện tại, tìm được cơ hội để tiếp tục phát triển.

Hà Minh
Nguồn:
http://daibieunhandan.vn/default.aspx?tabid=82&NewsId=370498
http://daibieunhandan.vn/default.aspx?tabid=82&NewsId=370676