Tuần 28 - Ngày 11/02/2025
|
|
|
|
Thông tin định kỳ
|
|
|
Lịch sử Kiến trúc
Đền thờ Apollo Epicurius tại Bassae, Messenia, Hy Lạp |
21/01/2021 |

Thông tin chung:
Công trình: Đền thờ Apollo Epicurius tại Bassae (Temple of Apollo Epicurius at Bassae)
Địa điểm: Messenia, Khu vực Peloponnese, Hy Lạp (N37 26 5.928 E21 53 48.984)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích Di sản 20,46ha; diện tích vùng đệm 201,58ha
Năm xây dựng: 450 – 400 TCN
Giá trị: Di sản thế giới (1986; hạng mục i; ii; iii)
Hy Lạp (Greece) là một quốc gia nằm ở Đông Nam Châu Âu, cực nam của Balkans; ngã tư của Châu Âu, Châu Á và Châu Phi. Hy Lạp có chung biên giới đất liền với Albania về phía tây bắc, North Bắc Macedonia và Bulgaria về phía bắc, Thổ Nhĩ Kỳ về phía đông bắc; giáp biển Aegean ở phía đông, biển Ionian ở phía tây, biển Cretan và Địa Trung Hải ở phía nam.
Hy Lạp có diện tích 131957km2, dân số khoảng 10,72 triệu người (năm 2019).
Hy Lạp ngày nay được phân thành 13 khu vực với 325 thành phố. Athens là thành phố thủ đô và lớn nhất, thuộc khu vực Attica.
Hy Lạp được coi là cái nôi của nền văn minh phương Tây, là nơi sinh của nền dân chủ, triết học, văn học, nghiên cứu lịch sử, khoa học chính trị, toán học và một số ngành khoa học khác; đề tài cho nhiều bộ phim phương Tây và Thế vận hội Olympic.
Từ thế kỷ 8 trước Công nguyên (TCN), Hy Lạp gồm nhiều thị quốc (thành bang) độc lập, được gọi là poleis (số ít là polis - thành phố; chữ polis trong Acropolis có ý nghĩa như vậy), kéo dài tới vùng Địa Trung Hải và Biển Đen.
Các thị quốc Hy Lạp liên kết thành Liên minh Delian (Delian League, thành lập năm 478 TCN).
Vào thế kỷ 4 TCN, vua Argead Philip II (trị vì năm 359–336 TCN) của tiểu quốc Macedonia đã thống nhất phần lớn đất nước Hy Lạp ngày nay. Con trai của ông là Alexander Đại đế (Alexander the Great, trị vì năm 336- 323 TCN) nhanh chóng chinh phục mở rộng lãnh thổ, từ đông Địa Trung Hải đến Ấn Độ, tạo ra một trong những đế chế lớn nhất thời bấy giờ. Từ đây mở ra một thời kỳ đỉnh cao của văn hóa Hy Lạp.
Hy Lạp bị Cộng hòa La Mã (Roman Republic, tồn tại năm 509 – 27 TCN) thôn tính vào thế kỷ 2 TCN, trở thành một phần không thể thiếu của Đế chế La Mã (Roman Empire, tồn tại năm 27 TCN – 476) và vương quốc tiếp theo là Đế chế Byzantine (Byzantine Empire, tồn tại năm 395–1453). Cả hai đế chế này đều sử dụng ngôn ngữ và văn hóa Hy Lạp.
Về tôn giáo, Chính Thống giáo Hy Lạp (Greek Orthodox Church) xuất hiện trong thế kỷ 1, đã góp phần hình thành bản sắc của Hy Lạp hiện đại và lan truyền văn hóa Hy Lạp tới các vùng đất theo Chính Thống giáo Hy Lạp.
Thế kỷ 15, Hy Lạp nằm dưới sự thống trị của Đế chế Ottoman Thổ Nhĩ Kỳ (Ottoman Empire, tồn tại năm 1299–1922). Hy Lạp giành lại độc lập vào năm 1830.
Hy Lạp là một quốc gia có hệ thống di tích lịch sử phong phú, được phản ánh một phần qua 18 Di sản Thế giới được UNESCO công nhận (đến năm 2019), trong đó có Đền thờ Apollo Epicurius ở Bassae, Hy Lạp.

Bản đồ Hy Lạp và vùng Peloponnese với thành phố thủ phủ là Tripoli tại phía nam Hy Lạp
Bassae là địa điểm khảo cổ tại thị trấn Oichalia, nằm tại đông bắc thành phố Messenia, thuộc Khu vực Peloponnese với thành phố thủ phủ là Tripoli.
Bassae nổi tiếng với Đền thờ Apollo Epicurius (Temple of Apollo Epicurius), được xây dựng vào năm 450 – 400 TCN, vào thời kỳ đỉnh cao của nền văn minh Hy Lạp.
Mặc dù ngôi đền này cách xa về mặt địa lý so với các ngôi đền lớn của Hy Lạp cổ đại, nhưng đây là một trong những ngôi đền Hy Lạp được nghiên cứu nhiều nhất vì có vô số đặc điểm khác thường.
Đền thờ Apollo Epicurius nằm ở độ cao 1.131m so với mực nước biển, trên sườn núi Kotylion.
Ngôi đền được dành riêng cho thần bảo trợ Apollo. Trong tôn giáo và thần thoại Hy Lạp cổ đại, thần Apollo là một trong 12 vị thần (Zeus, Hera, Poseidon, Demeter, Athena, Apollo, Artemis, Ares, Hephaestus, Aphrodite, Hermes và Hestia/Dionysus) cư trú trên Đỉnh Olympus. Apollo là vị thần bắn cung, âm nhạc và khiêu vũ, sự thật và lời tiên tri, chữa lành bệnh tật, mặt trời và ánh sáng, thơ ca…; một trong những vị thần quan trọng và phức tạp nhất trong số các vị thần Hy Lạp; là con trai của thần Zeus và Leto; anh em sinh đôi của Artemis, nữ thần săn bắn. Apollo được xem như vị thần đẹp nhất và được coi là vị thần Hy Lạp nhất trong số các vị thần.
Người dân xây dựng đền với mong muốn thần Apollo bảo trợ cho họ khỏi bệnh dịch và sự xâm lược.
Đền do kiến trúc sư Iktinos thiết kế (ông cũng là người thiết kế đền Parthenon tại Athens, Hy Lạp). Ngôi đền thẳng hàng theo hướng bắc nam, trái ngược với phần lớn các ngôi đền ở Hy Lạp được căn chỉnh theo hướng đông - tây; lối vào chính của Đền từ phía bắc.
Đền có đồng thời tất cả thức cột sử dụng trong kiến trúc Hy Lạp cổ đại: Doric , Ionic và Corinthian.
Các cột Doric tạo thành kiểu dáng bên ngoài của ngôi đền. Các cột Ionic hỗ trợ nội thất và một cột Corinthian nằm tại giữa Chính điện, được cho là cột Corinthian đầu tiên của kiến trúc cổ Hy Lạp.
Ngôi đền có 6 cột ở cạnh ngắn và 15 cột ở cạnh dài, thay vì tỷ lệ thông thường của thời kỳ đó là 6 cột cạnh ngắn và 13 cột cạnh dài, mang lại cho Đền hình dạng thuôn dài hơn.
Bên ngoài Đền thờ ít trang trí, song bên trong có nhiều phù điêu miêu tả các trận chiến trong thần thoại.

Ba thức cột Doric , Ionic và Corinthian, tạo ra phong cách kiến trúc các ngôi đền Hy Lạp cổ đại

Tranh Đền Apollo Epicurius ở Bassae tại Messenia, Hy Lạp; vẽ năm 1860

Sơ đồ vị trí các cấu trúc xây dựng, trang trí chính của Đền thờ Apollo Epicurius, Bassae, Hy Lạp
Đền được sử dụng cho đến thế kỷ thứ 4 hoặc thứ 5 sau Công nguyên, khi tất cả các ngôi đền ngoại giáo buộc phải đóng cửa trong quá trình chuyển đổi sang Cơ đốc giáo (Nicene Christianity) vào cuối thời kỳ Đế chế La Mã (Roman Empire, tồn tại năm 27 TCN – 476).
Ngôi đền dường như đã bị lãng quên trong gần 1700 năm cho đến khi được phát hiện lại vào thế kỷ 18 và thu hút sự quan tâm đặc biệt của các học giả và nghệ sĩ.
Sự cô lập của địa điểm làm nhiều tính năng quan trọng của ngôi đền may mắn vẫn còn nguyên vẹn.
Đền thờ Apollo Epicurius được phát hiện vào năm 1765 bởi một kiến trúc sư người Pháp.
Địa điểm được khám phá vào năm 1812. Nhiều cổ vật trong đền đã bị cướp phá, bán cho Bảo tàng Anh trong cuộc đấu giá vào năm 1815.
Cuộc khai quật đầu tiên tại khu vực Đền được bắt đầu vào năm 1836 bởi các nhà khảo cổ học Nga. Một số di vật sau khai quật đã được mang đi, trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Pushkin ở Moscow.
Bắt đầu từ năm 1902, khu vực này đã được khai quật bởi chính những nhà khảo cổ Hy Lạp.
Ngày nay, tàn tích Đền thờ Apollo Epicurius được bảo vệ trong một ngôi lều trắng. Đây là một trong những di tích được bảo tồn tốt nhất của thời cổ điển, là minh chứng sâu sắc và gợi cảm về kiến trúc Hy Lạp cổ điển.


Phối cảnh tàn tích Đền Apollo Epicurius ở Bassae tại Messenia, Peloponnese, Hy Lạp

Đền Apollo Epicurius ở Bassae tại Messenia, Hy Lạp; hiện đang được bảo vệ bên trong một mái vòm nhựa
Đền thờ Apollo Epicurius ở Bassae tại Messenia, Peloponnese, Hy Lạp được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1986) với tiêu chí:
Tiêu chí (i): Đền Bassae là một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người, đại diện cho một thành tựu nghệ thuật độc đáo và đáng chú ý bởi các đặc điểm cổ xưa của nó (mặt bằng hình chữ nhật, tỷ lệ đặc biệt của 15 cột ở mặt bên, 6 cột ở mặt đầu hồi và bố cục theo hướng bắc-nam) và những đổi mới táo bạo: Sử dụng bổ sung các thức cột Ionic và Corinthian cho tòa nhà với thức cột Doric; Sự đa dạng của vật liệu xây dựng; Độc đáo của bố cục không gian Chính điện (Cella/Naos) và Ban thờ (Adyton).
Tiêu chí (ii): Cột Corinthian nằm tại giữa Chính điện của Đền Bassae là cột cổ xưa nhất của thức cột Corinthian; Như vậy, Đền Bassae có thể coi là điểm khởi đầu cho tất cả các di tích “Corinthian” của nền văn minh Hy Lạp, La Mã và các nền văn minh tiếp theo.
Tiêu chí (iii): Nằm biệt lập trong một môi trường được bảo tồn, Đền thờ Apollo là một bằng chứng đặc biệt về một khu thánh địa Hy Lạp trong khung cảnh tự nhiên.

Sơ đồ phạm vi Di sản Đền thờ Apollo Epicurius ở Bassae tại Messenia, Hy Lạp
Đền thờ Apollo Epicurius ở Bassae tại Messenia, Peloponnese, Hy Lạp là một trong những ngôi đền quan trọng nhất và uy nghiêm nhất thời cổ đại, nằm trong khung cảnh núi đá tự nhiên và cảnh quan nông thôn.
Ngôi đền có kích thước tương đối khiêm tốn, 38,3m x 14,5m. Bao quanh đền là hàng cột Doric với 38 cột. .
Mái nhà có khoảng không gian trống để đón ánh sáng và không khí.
Ngôi đền được xây dựng hoàn toàn bằng đá vôi Arcadian màu xám.
Tương tự như các ngôi đền Hy Lạp khác, Đền thờ Apollo Epicurius ở Bassae có 4 không gian chính từ ngoài vào trong: Sảnh hiên (Pronaos); Chính điện (Naos); Ban thờ (Adyton); Hậu cung (Opisthodomos).

Sơ đồ mặt bằng của Đền thờ Apollo Epicurius, Bassae, Hy Lạp; Ký hiệu: 1) Hậu cung (Opisthodomos); 2) Ban thờ (Adyton); 3) Chính điện (Naos); 4) Sảnh hiên (Pronaos)

Sơ đồ mặt cắt dọc Đền thờ Apollo Epicurius, Bassae, Hy Lạp

Sơ đồ mặt cắt ngang Đền thờ Apollo Epicurius, Bassae, Hy Lạp

Tàn tích hàng cột Doric dọc theo hành lang của Chính điện, Đền thờ Apollo Epicurius, Bassae, Hy Lạp

Sơ đồ thức cột Ionic tại hàng cột bên trong Chính điện, Đền Apollo Epicurius, Bassae, Hy Lạp

Sơ đồ vị trí cột Corinthian (hình vẽ ký hiệu a), là cột Corinthian duy nhất tại Đền Apollo Epicurius, Bassae, Hy Lạp


Sơ đồ thức cột Corinthian và tàn tích đầu cột Corinthian tại Đền Apollo Epicurius, Bassae, Hy Lạp
Bên trong Chính điện, hai bên là một loạt 5 cột Ionic gắn với vách ngăn chia không gian thành các hốc.
Ban thờ có thêm một lối ra vào từ phía đông; đối diện với lối ra vào là bức tượng thờ thần Apollo.
Tại ban thờ có một cột Corinthian, cột đầu tiên của thức cột loại này (những mảnh vỡ của di tích cột được lưu giữ trong Bảo tàng Khảo cổ Quốc gia Hy Lạp).
Tại đây, trên các đầu cột có 23 dầm bằng đá cẩm thạch. Bề mặt bên ngoài được chạm khắc, tạo thành những bức phù điêu (Frieze) miêu tả các chủ đề tôn giáo, thể hiện nguyện vọng của người dâng hiến ngôi đền; trong đó có 12 phiến khắc họa trận chiến giữa người Hy Lạp và người Amazons; 11 phiến khắc họa trận chiến giữa người Lapiths và Centaurs. Các bức phù điêu được các nhà khảo cổ nước ngoài khám phá vào năm 1812 và được bán lại cho Bảo tàng Anh năm 1815.

Trang trí trên các dầm đầu cột, Đền Apollo Epicurius, Bassae, Hy Lạp

Các trang trí trên dầm đầu cột trong Đền thờ Apollo tại Bassae được lưu giữ tại Bảo tàng Anh (British Museum)


Một số đoạn trang trí trên dầm đầu cột trong Đền thờ Apollo tại Bassae, Hy Lạp
Di sản Đền thờ Apollo Epicurius ở Bassae tại Messenia, Peloponnese, Hy Lạp trở thành nguyên mẫu và cảm hứng sáng tạo cho các thế hệ kiến trúc sư sau này, đặc biệt là cho thiết kế nhiều dinh thự tại Mỹ vào thế kỷ 19 và 20.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
https://whc.unesco.org/en/list/392/
https://en.wikipedia.org/wiki/Greece
https://en.wikipedia.org/wiki/Bassae
https://en.wikipedia.org/wiki/Apollo
https://www.classicist.org/articles/classical-comments-the-temple-of-apollo-
epicurius-at-bassae-and-its-orders/
https://www.ancient.eu/Bassae/
https://en.wikipedia.org/wiki/Bassae_Frieze
https://visitworldheritage.com/en/eu/temple-of-apollo-epikourios-in-bassae/
0c276c8a-4b97-4129-b7a1-117352d8251e
https://www.thecollector.com/the-temple-of-apollo-epicurius-of-bassae
-the-odd-temple/
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|
Cập nhật ( 21/01/2021 )
|
Tin mới đưa:- Cố đô Pasargadae, Pars, Iran
- Quần thể Takht-e Soleyman, Western Azerbaijan, Iran
- Các thị trấn Baroque muộn tại Val di Noto, Sicily, Ý
- Samarkand – Ngã tư văn hóa, Uzbekistan
- Hang động Vân Cương, Đại Đồng, Sơn Tây, Trung Quốc
- Công trình Villa d'Este, Tivoli, Rome, Ý
- Cột Chúa Ba Ngôi ở Olomouc, Czech
- Thung lũng Loire giữa Sully-sur-Loire và Chalonnes, Pháp
- Quần thể Tu viện Ferapontov, Vologda, Nga
- Nhà thờ St James ở Šibenik, Croatia
- Mỏ đá lửa Thời kỳ Đồ đá mới ở Spiennes, Mons, Bỉ
- Lăng mộ Hoàng gia của triều đại nhà Minh và nhà Thanh, Trung Quốc
- Hang động Long Môn, Lạc Dương, Hà Nam, Trung Quốc
- Vương cung thánh đường San Francesco và địa điểm khác của Dòng Phanxicô tại Assisi, Ý
- Công trình Villa Adriana, Tivoli, Rome, Ý
Tin đã đưa:- Trung tâm lịch sử Rome, các công trình bên ngoài Vatican và Vương cung thánh đường San Paolo – P2
- Trung tâm lịch sử Rome, các công trình bên ngoài Vatican và Vương cung thánh đường San Paolo – P1
- Điện Kremlin và Quảng trường Đỏ, Moscow, Nga
- Quần thể Acropolis tại Athens, Hy Lạp
- Quần thể di tích chạm khắc đá Đại Túc, Trùng Khánh, Trung Quốc
- Khu di tích Trường Lũy Quảng Ngãi – Bình Định, Việt Nam
- Khu di tích Gò Tháp, Tháp Mười, Đồng Tháp, Việt Nam
- Khu di tích Óc Eo – Ba Thê, Thoại Sơn, An Giang, Việt Nam
- Đền Cờn, Hoàng Mai, Nghệ An
- Đền Nội Bình Đà, Thanh Oai, Hà Nội, Việt Nam
- Chùa Bối Khê, Thanh Oai, Hà Nội, Việt Nam
- Đình Hạ Hiệp, Phúc Thọ, Hà Nội, Việt Nam
- Đình An Cố, Thái Thụy, Thái Bình, Việt Nam
- Đình Hàng Kênh, Lê Chân, Hải Phòng, Việt Nam
- Cụm đình Hương Canh, Ngọc Canh và Tiên Canh, Bình Xuyên, Vĩnh Phúc
|