Xác định phát triển văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh thực sự trở thành nguồn lực quan trọng trong phát triển nhanh và bền vững Thủ đô, mục tiêu Hà Nội đặt ra là tạo bước phát triển toàn diện các ngành công nghiệp văn hóa cả về quy mô, chất lượng sản phẩm; đưa công nghiệp văn hoá trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, thúc đẩy sự phát triển của các ngành, lĩnh vực khác.
Để phát triển toàn diện ngành công nghiệp văn hóa - ngành kinh tế mũi nhọn của Thủ đô, Hà Nội có nhiều lĩnh vực thế mạnh để ưu tiên như: Du lịch văn hoá và khai thác thế mạnh về tiêm năng di sản của Hà Nội...

 
Phát huy giá trị của văn hóa để là nguồn lực quan trọng trong sự phát triển nhanh và bền vững Thủ đô

 Giàu có về vốn văn hóa, đặc biệt là vốn văn hóa truyền thống

Tháng 4/1021, Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội ban hành kế hoạch triển khai xây dựng Nghị quyết chuyên đề về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô, giai đoạn 2021-2025 định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Đây là một trong hai Nghị quyết chuyên đề của Thành uỷ Hà Nội giai đoạn 2021-2025.

Với vị thế là Thủ đô, có bề dày trên nghìn năm lịch sử, thời gian qua, chính quyền TP. Hà Nội đã ban hành nhiều chính sách phát triển văn hóa nói chung và công nghiệp văn hóa nói riêng trong bối cảnh hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa. Với những chính sách cụ thể, công nghiệp văn hóa đã từng bước có sự chuyển động tích cực. Năm 2018, ngành công nghiệp văn hóa đóng góp khoảng 1,49 tỷ USD vào tổng sản phẩm trên địa bàn TP. Hà Nội, chiếm tỷ trọng 3,7% GRDP của Thành phố.

Theo Phó Bí thư Thành uỷ Hà Nội Nguyễn Văn Phong, nhận thức về xây dựng văn hóa và phát triển con người được Thành uỷ Hà Nội thường xuyên quan tâm. Qua 8 lần Đại hội Đảng bộ Thành phố đã luôn cập nhật các chỉ đạo của Trung ương, bám sát thực tiễn của Hà Nội nhất là những đặc thù của Thủ đô, đặc biệt sau khi Hà Nội mở rộng địa giới hành chính năm 2008.

Theo ông Nguyễn Văn Phong, Hà Nội sau khi mở rộng địa giới không chỉ có nền tảng của văn hóa Thăng Long mà còn có văn hóa xứ Đoài, văn hóa xứ Sơn Nam Thượng, có ảnh hưởng của văn hóa xứ Đông và văn hóa của vùng Kinh Bắc. Nhiều nhà nghiên cứu và các chuyên gia cũng cho rằng Hà Nội là địa phương đặc biệt ở chỗ giàu có về vốn văn hóa, đặc biệt là vốn văn hóa truyền thống.

Nhận thức được vấn đề này, tại Đại hội Đảng bộ TP. Hà Nội lần thứ 17 đã tiếp cận quan điểm mới của Đảng, xác định phát triển văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh, khơi dậy ý chí khát vọng phát triển, tình yêu với Hà Nội là một trong 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm của nhiệm kỳ. Đồng thời cũng xác định phát triển văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh thực sự trở thành nguồn lực quan trọng trong phát triển nhanh và bền vững Thủ đô.

Theo Phó Bí thư Thành uỷ Hà Nội: “Đây là nhận thức rất mới, nếu như trước đây chúng ta xác định văn hóa vừa là mục tiêu vừa là nguồn lực, thì hiện nay nhấn mạnh hơn về việc phát huy giá trị của văn hóa, con người Hà Nội thực sự trở thành nguồn lực quan trọng trong sự phát triển nhanh và bền vững Thủ đô.

Để hiện thực hóa quan điểm này, Ban Chấp hành Đảng bộ Thành phố thống nhất xây dựng Nghị quyết chuyên đề về “phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021-2025 hướng đến 2030 và tầm nhìn 2045”. Trong đó, chọn khâu quan trọng và phù hợp với xu thế chung của thế giới, cũng như định huớng toàn quốc và thế mạnh của Hà Nội, đó là xác định phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô nhưng vẫn bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. 

Phát triển toàn diện các ngành công nghiệp văn hóa của Thủ đô

Đến nay, Thành phố đã tổ chức 3 cuộc tọa đàm để lấy ý kiến của các tổ chức, cá nhân, các chuyên gia để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết. Các nhà hoạt động xã hội, tổ chức phi Chính phủ, đại diện các không gian sáng tạo văn hóa cùng nhiều cá nhân đã có nhiều đóng góp tích cực cho các ngành công nghiệp văn hóa, công nghiệp sáng tạo Thủ đô.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có sự phát triển rõ rệt cả về chất và lượng, đóng góp tích cực vào tăng trưởng GRDP Thủ đô, đạt được mục tiêu Hà Nội trở thành một trong 3 trung tâm công nghiệp văn hóa của cả nước trong Chiến lược phát triển văn hóa của Chính phủ, tạo nền tảng vững chắc, động lực quan trọng thúc đẩy xây dựng Thành phố sáng tạo trong thời gian tới, bên cạnh những thuận lợi, Hà Nội cũng nhận thấy còn nhiều hạn chế, khó khăn, thách thức đặt ra.

Đó là những vấn đề như sự tăng trưởng kinh tế chưa ổn định, thể chế, cơ chế và các chính sách đặc thù, ưu tiên cho sáng tạo văn hóa chưa hoàn thiện; thiếu sự phối hợp, liên kết tuần hoàn, bền vững giữa các lĩnh vực công nghiệp văn hóa; giáo dục sáng tạo, phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng nhân tài trong các lĩnh vực công nghiệp văn hóa chưa được quan tâm đúng mức và theo kịp sự tiến bộ, phát triển chung của thế giới; việc triển khai thực hiện các cam kết với UNESCO về di sản văn hóa thế giới Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long, Thành phố Sáng tạo còn chưa được tập trung đẩy mạnh…

Vì vậy, mục tiêu Hà Nội đặt ra là tạo bước phát triển toàn diện các ngành công nghiệp văn hóa của Thủ đô Hà Nội cả về quy mô, chất lượng sản phẩm, dịch vụ và thị trường, bảo đảm phát triển bền vững, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có tốc độ, tỷ trọng, giá trị gia tăng cao; hoạt động có tính chuyên nghiệp, với hạ tầng đồng bộ, hiện đại; dịch vụ, sản phẩm văn hóa đa dạng, chất lượng, giá trị cao, có thương hiệu, đáp ứng nhu cầu sáng tạo, hưởng thụ, tiêu dùng của người dân trong nước và xuất khẩu.

Tập trung đầu tư phát triển một số lĩnh vực giàu tiềm năng, lợi thế riêng có của Thủ đô như: Du lịch văn hóa; nghệ thuật biểu diễn; thủ công mỹ nghệ, thiết kế; quảng cáo; mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm; điện ảnh; thời trang; phần mềm và các trò chơi giải trí; truyền hình và phát thanh, xuất bản phù hợp với thực tiễn từng giai đoạn cụ thể.

Trong đó, mục tiêu đến năm 2025, ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô trở thành ngành kinh tế quan trọng, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội; cải thiện hạ tầng tương đối đồng bộ, hiện đại; hoàn thiện thể chế và sẵn sàng cho phát triển công nghiệp văn hóa có tính chuyên nghiệp; sản phẩm công nghiệp văn hóa có chất lượng cao, đa dạng, có thương hiệu, mang đậm bản sắc văn hóa Hà Nội, cạnh tranh được với các nước trong khu vực; giữ vững và phát triển thương hiệu Thành phố sáng tạo. Phấn đấu đóng góp từ 4%-5% GRDP của Thành phố.

Nhiều giải pháp cũng đang được Thành phố nghiên cứu, đặt ra, trong đó có việc xây dựng và ban hành cơ chế, chính sách thúc đẩy sáng tạo; xây dựng cơ chế phát triển thị trường, dịch vụ, sản phẩm văn hóa đa dạng, chất lượng, giá trị cao, có thương hiệu, đáp ứng nhu cầu sáng tạo, hưởng thụ tiêu dùng của người dân trong nước và xuất khẩu.

Mục tiêu đến năm 2030, ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô phấn đấu đóng góp khoảng 7% GRDP của Thành phố. Mục tiêu đến năm 2045 đưa công nghiệp văn hóa Thủ đô xứng đáng là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn quan trọng, là động lực phát triển các ngành, lĩnh vực khác, phấn đấu đóng góp khoảng 10% GRDP của Thành phố.

Theo Phó Bí thư Thành uỷ Hà Nội Nguyễn Văn Phong, Thành phố mong muốn xây dựng Nghị quyết về phát triển công nghiệp văn hóa để khai thác hết tiềm năng, thế mạnh của Thủ đô.

“Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô là hướng đi đúng, phù hợp với xu thế phát triển của thế giới, phù hợp với với xu thế phát triển của thế giới về văn hóa và công nghiệp văn hóa”, ông Nguyễn Văn Phong cho biết.

Với việc phát triển công nghiệp văn hóa sẽ bảo đảm gắn kết được văn hóa và kinh tế, giúp bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa truyền thống, bảo đảm an sinh xã hội cho những người trực tiếp tham gia, đặc biệt đem lại giá trị gia tăng cho các sản phẩm. Phát triển công nghiệp văn hóa cũng bảo đảm được câu chuyện chuyển đổi số, ứng dụng thành tựu mới nhất của cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đối với nhiều ngành, lĩnh vực; giúp quảng bá, giới thiệu Thủ đô Hà Nội và Việt Nam ra quốc tế. 

Hà Nội có 1.793 di sản văn hoá phi vật thể được nhận diện, kiểm kê đưa vào danh sách để bảo vệ 

Cần định lượng tiềm năng di sản trong phát triển công nghiệp văn hoá

Với góc nhìn quản lý di sản, TS. Lê Thị Minh Lý, Uỷ viên Hội đồng Di sản văn hoá quốc gia, Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hoá Việt Nam nhận định, Hà Nội là vùng tài nguyên di sản giàu có nhất, đa dạng nhất của quốc gia. Tính đến cuối năm 2015, Hà Nội có 5.922 di tích lịch sử văn hoá, trong đó có 2.396 di tích đã được xếp hạng là di tích quốc gia, di tích quốc gia đặc biệt (12), di sản thế giới (1). Hà Nội có 1.793 di sản văn hoá phi vật thể được nhận diện, kiểm kê, đưa vào danh sách để bảo vệ; trong đó, có 1.206 lễ hội; 215 tập quán xã hội và tín ngưỡng; 175 nghề thủ công truyền thống; 106 di sản về tri thức dân gian; 79 nghệ thuật trình diễn dân gian; 14 di sản về ngữ văn dân gian.

Bên cạnh đó, Hà Nội có hơn 1.300 làng nghề, trong đó riêng làng nghề thủ công mỹ nghệ là 92. Hà Nội cũng có khoảng 1/3 nghệ nhân dân gian của cả nước. Qua các hội thảo, các chuyên gia và hiệp hội làng nghề đánh giá Hà Nội là một trong số rất ít Thủ đô có số lượng làng nghề phong phú, đa dạng, trong đó có nhiều làng nghề trên 1.000 năm tuổi. Đây là những tài sản vô cùng quý mà Thành phố cần phát huy và khai thác.

Để phát triển công nghiệp văn hoá, Hà Nội có nhiều điểm mạnh. Theo TS. Lê Thị Minh Lý, di sản văn hoá vừa giàu có, vừa đa dạng trên địa bàn Hà Nội là một nguồn lực vô cùng lớn, quan trọng, vốn bền vững của công nghiệp văn hoá. Con người (cả chủ thể và khách thể) là điểm mạnh, ưu thế cho việc sáng tạo các sản phẩm văn hoá, sử dụng, tiêu thụ. Hà Nội là nơi tập trung nhiều người tài giỏi, sáng tạo, đặc biệt là nhiều nghệ nhân trong lĩnh vực di sản văn hoá phi vật thể. Hà Nội đã bước đầu có những cơ chế, chính sách thuận lợi cho việc sáng tạo các sản phẩm văn hoá, quan tâm đến đầu tư cho di sản văn hoá, nguồn tiềm năng của công nghiệp văn hoá.

Tuy nhiên, Hà Nội cũng có một số điểm yếu như chưa nhận diện được giá trị văn hoá từ di sản một cách sâu sắc, gần gũi với sáng tạo văn hoá; chưa xây dựng được cơ sở dữ liệu, thông tin chuyên ngành cho công nghiệp văn hoá; cơ chế đầu tư cho công nghiệp văn hoá còn chưa hợp lý…

TS. Lê Thị Minh Lý cho rằng Hà Nội cần quan tâm, đánh giá có định lượng tiềm năng di sản và phát huy giá trị di sản hiện nay để có định hướng rõ lĩnh vực ưu tiên đầu tư cho công nghiệp văn hoá. Cần tập hợp các kết quả điều tra, kiểm kê di sản văn hoá, nghiên cứu bổ sung, cập nhật và xây dựng cơ sở dữ liệu nhằm quản lý, khai thác sử dụng sáng tạo văn hoá.

Cần chú trọng/ưu tiên sản xuất các sản phẩm văn hoá dựa trên di sản dành cho giáo dục học sinh phổ thông. Đây vừa là nhiệm vụ chính trị để đào tạo con người (chủ thể và khách thể) của công nghiệp văn hoá vừa là một trong những trụ cột chính quyết định sự bền vững của công nghiệp văn hoá ở mỗi quốc gia. Ngoài ra, cần xây dựng quy tắc đạo đức trong việc sử dụng di sản văn hoá trong kinh tế, xã hội hoá quản lý khai thác di sản, di tích với nội dung mà các công ước quốc tế, luật pháp Việt Nam quy định, nhất là vấn đề bảo vệ di sản văn hoá, quyền/lợi ích của chủ thể văn hoá (cộng đồng), bình đẳng văn hoá và bản quyền. 

Hà Nội đang xây dựng thương hiệu du lịch văn hoá qua nhiều sản phẩm du lịch 

Phát triển du lịch văn hóa thành ngành công nghiệp văn hóa

Trong những năm vừa qua, ngành du lịch Thủ đô đã đạt được nhiều kết quả, thành tựu tích cực, từng bước khẳng định vị trí là ngành kinh tế mũi nhọn của Thủ đô. Giai đoạn 2016-2019, tăng trưởng khách bình quân đạt 10,1%/năm, tốc độ tăng năm sau cao hơn năm trước. Năm 2019, Hà Nội đón 28,945 triệu lượt khách, bằng 1/3 lượng khách du lịch cả nước, trong đó đón 7,025 triệu lượt khách quốc tế. Tổng thu từ khách du lịch có sự tăng trưởng cao, bình quân 17,6%/năm; năm 2019 đạt 103.812 tỷ đồng, đóng góp 12,54% vào GRDP của Thành phố (đóng góp trực tiếp là 5,16% và đóng góp gián tiếp là 7,38%).

Hà Nội trở thành trung tâm du lịch lớn tiếp nhận và phân phối khách du lịch đến các tỉnh phía bắc và cả nước; luôn ở trong danh sách bình chọn của Tổ chức Du lịch Thế giới cho các điểm đến hàng đầu của châu Á và thế giới.

Trên thực tế, du lịch văn hóa phát triển thì các giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn, phát huy. Điển hình ở Hà Nội, các đơn vị nghệ thuật truyền thống như Nhà hát Múa rối Thăng Long đã hoạt động kinh doanh, thu hút hàng trăm ngàn lượt khách hằng năm, là điểm đến không thể thiếu của bất cứ du khách nước ngoài nào khi tham quan thủ đô Hà Nội, giới thiệu tới du khách chương trình múa rối nước đặc sắc, độc đáo, du khách thêm hiểu về đất nước, con người và văn hóa Việt Nam.

Ngoài ra, du lịch văn hóa Hà Nội đưa nhiều khách tới các điểm di tích nổi tiếng như Khu di tích Hoàng thành Thăng Long (hơn 1,5 triệu lượt khách năm 2019), đền Ngọc Sơn (gần 1,2 triệu lượt khách), Văn Miếu-Quốc Tử Giám (gần 400.000 lượt khách), di tích nhà tù Hỏa Lò (hơn 450.000 lượt khách); ngoài ra còn có Bảo tàng Lịch sử quốc gia, Bảo tàng Mỹ thuật, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam; Lễ hội chùa Hương, Hội Gióng...

Theo Sở Du lịch Hà Nội, định hướng du lịch Thủ đô thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, mục tiêu phát triển đạt tỉ lệ đóng góp tổng hợp ngành du lịch vào GRDP Thành phố là trên 10%. Trong hệ thống các nhiệm vụ, giải pháp liên quan đến lĩnh vực du lịch văn hóa, ngành du lịch Hà Nội xác định tập trung xây dựng thương hiệu du lịch văn hóa Hà Nội.

Thương hiệu du lịch văn hoá Hà Nội được xây dựng dựa trên những giá trị văn hóa đặc sắc, trọng tâm là các giá trị di sản và giá trị văn hóa ẩm thực, thông qua đó hình thành hệ thống các điểm đến, sản phẩm du lịch đặc trưng, có chất lượng, giá trị cao.

Sở cũng triển khai kế hoạch phát triển sản phẩm du lịch văn hóa độc đáo, hấp dẫn; nâng cao chất lượng các khu, điểm du lịch gắn với di tích lịch sử văn hóa, lễ hội, làng nghề, làng cổ nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa Thủ đô bền vững, có giá trị kinh tế cao. Phát triển du lịch chất lượng cao gắn với xây dựng thương hiệu du lịch Thủ đô có bản sắc, vị thế trên bản đồ du lịch Việt Nam và khu vực.

Góp phần vào quá trình xây dựng thương hiệu du lịch văn hoá, Hà Nội cũng đang trong quá trình xây dựng lộ trình, kế hoạch, ban hành những cơ chế, chính sách cụ thể, nguồn lực tài chính, đào tạo nguồn nhân lực và đẩy mạnh công tác tuyên truyền phát triển ngành công nghiệp du lịch văn hóa ở Việt Nam và Hà Nội. Tập trung quy hoạch, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, hình thành Hà Nội là trung tâm sáng tạo, thành phố sáng tạo phát triển công nghiệp du lịch văn hóa tiêu biểu. 

Gia Huy
Nguồn:
https://baochinhphu.vn/Van-hoa/Bai-2-Ha-Noi-Phat-huy-di-san-va-du-lich-trong-phat-trien-cong-nghiep-van-hoa/457854.vgp