Thông tin chung:
Công trình: Quần thể Dinh thự Hoàng gia Savoy (Residences of the Royal House of Savoy)
Địa điểm: Tỉnh Turin và Cuneo, vùng Piedmont, Italia (N45 4 21.108 E7 41 8.592)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích Di sản 370,82 ha; Diện tích vùng đệm 6.931,47 ha
Năm hình thành:
Giá trị: Di sản thế giới (năm 1997; sửa đổi nhỏ ranh giới năm 2010; hạng mục i, ii, iii).
Ý (Italia) là một quốc gia bao gồm một bán đảo được giới hạn bởi dãy Alps và một số hòn đảo xung quanh.
Ý nằm ở trung tâm Nam Âu và được coi là một phần của Tây Âu, có chung biên giới trên bộ với Pháp, Thụy Sĩ, Áo, Slovenia và các khu vực bao quanh của Thành phố Vatican và San Marino. Ý còn có vùng lãnh thổ ở Campione, Thụy Sĩ và Lampedusa (vùng biển Tunisia).
Quốc gia này có diện tích 301.340 km2, dân số 60,317 triệu người (năm 2020), thủ đô là Rome.
Do vị trí địa lý trung tâm ở Nam Âu và Địa Trung Hải, Ý là nơi sinh sống của vô số dân tộc và nền văn hóa.
Vào thời Cổ đại (năm 750 - 200 trước Công nguyên/TCN), đây là nơi cư trú chủ yếu của các dân tộc nói ngôn ngữ Ấn-Âu (Indo-European language, có nguồn gốc từ từ Tây và Nam Á - Âu).
Bắt đầu từ thời Cổ điển (thế kỷ 8 TCN - thế kỷ 6 sau Công nguyên, chủ yếu gồm nền văn minh Hy Lạp và La Mã cổ đại), người Phoenicia (tồn tại năm 2500 TCN – 539 TCN) và người Carthage (Đế chế Carthage, tồn tại năm 814 TCN – 146 TCN) đã thành lập các thuộc địa chủ yếu ở khu vực nội địa Ý.
Người Hy Lạp (Ancient Greece) đã thành lập các khu định cư Magna Graecia tại miền nam nước Ý, trong khi người Etruscans (tồn tại năm 900 TCN –27 TCN) và người Celt lần lượt sinh sống ở miền trung và miền bắc nước Ý.
Một bộ tộc người Ý, được gọi là người Latins (Italic tribe), đã thành lập Vương quốc La Mã (Roman Kingdom, tồn tại năm 753 TCN – 509 TCN) vào thế kỷ thứ 8 TCN, sau này trở thành nước Cộng hòa La Mã (Roman Republic, tồn tại năm 509 TCN – 27 TCN).
Cộng hoà La Mã ban đầu chinh phục và đồng hóa các nước láng giềng trên bán đảo Ý, cuối cùng mở rộng và chinh phục các vùng đất của Châu Âu, Bắc Phi và Châu Á.
Vào thế kỷ 1 TCN, Đế chế La Mã (Roman Empire, tồn tại năm 27 TCN - 476 sau Công nguyên) nổi lên như một quyền lực thống trị khu vực Địa Trung Hải và trở thành một trung tâm văn hóa, chính trị và tôn giáo hàng đầu, hình thành nền văn minh La Mã Cổ đại (Pax Romana), một giai đoạn hơn 200 năm phát triển của luật pháp, công nghệ, kinh tế nghệ thuật và văn học Ý.
Trong suốt thời kỳ Trung Cổ, Ý vẫn là quê hương của con người và Đế chế La Mã, mà di sản của nó về văn hóa, thể chế, Kitô giáo và tiếng Latinh lan truyền khắp toàn cầu.
Vào đầu thời kỳ Trung Cổ, Ý phải chịu đựng sự sụp đổ của Đế chế Tây La Mã (Western Roman Empire, tồn tại vào năm 395–476/480), với việc lãnh thổ bị phân chia thành các tiểu quốc và các cuộc di dân của các bộ tộc Germanic, Huns, Slavs (Early Slavs) và Pannonian Avars.
Tại miền bắc và một phần miền trung nước Ý, vào thế kỷ 11, nhiều thị quốc (Italian City-states) và nước cộng hòa hàng hải (Maritime Republics) đã vươn lên thịnh vượng thông qua thương mại và ngân hàng, đặt nền móng cho chủ nghĩa tư bản hiện đại. Các thị quốc độc lập này đóng vai trò là trung tâm giao lưu thương mại chính của châu Âu với châu Á và Cận Đông, thường được hưởng một mức độ dân chủ cao hơn so với các quốc gia phong kiến trong các chế độ quân chủ đang thịnh hành khắp châu Âu thời bấy giờ. Một phần miền trung nước Ý nằm dưới sự kiểm soát của các quốc gia Giáo hoàng (Papal States; thần quyền Nhà nước của Giáo hội).
Phần lớn miền nam nước Ý vẫn là chế độ phong kiến cho đến thế kỷ 19. Đây là kết quả của sự kế thừa nền văn minh của người Byzantine, Arab, Norman, Angevin, Aragonese và từ các cuộc chinh phục của các quốc gia bên ngoài.
Tại miền đông nước Ý, tồn tại Đế quốc Byzantine hay Đế chế Đông La Mã (Byzantine Empire/ Eastern Roman Empire, tồn tại năm 330/395–1453), là sự tiếp nối của Đế chế La Mã trong thời kỳ Hậu Cổ đại và Trung cổ, khi thủ đô của nó là Constantinople (Thổ Nhĩ Kỳ). Trong khi phần phía tây của Đế chế La Mã đã trải qua quá trình Latinh hóa, thì phần phía đông của Đế chế (Byzantine) vẫn duy trì ở mức độ lớn nền văn hóa Hy Lạp. Sự sụp đổ của Đế chế Byzantine vào tay người Ottoman (Ottoman Empire, tồn tại năm 1299 – 1922) đôi khi được dùng để đánh dấu sự kết thúc của thời Trung cổ và sự khởi đầu của thời kỳ Hiện đại.
Thời kỳ Phục hưng (Renaissance, một giai đoạn lịch sử châu Âu, chuyển đổi từ thời Trung cổ sang Hiện đại, vào thế kỷ 15, 16) bắt đầu ở Ý và lan sang phần còn lại của châu Âu, mang lại mối quan tâm mới về chủ nghĩa nhân văn, khoa học, văn học và nghệ thuật.
Nền văn hóa Ý phát triển mạnh mẽ, sản sinh ra các nhà khoa học, nghệ sĩ và tư tưởng nổi tiếng.
Trong thời Trung cổ, các nhà thám hiểm người Ý đã khám phá ra những tuyến đường mới đến Viễn Đông và Tân thế giới, mở ra Kỷ nguyên Khai sáng (Age of Discovery) của Châu Âu.
Sau nhiều thế kỷ can thiệp và chinh phục từ bên ngoài cùng với sự cạnh tranh giữa các thị quốc nội bộ, nước Ý bị chia rẽ về mặt chính trị, tiếp tục bị chinh phục và phân chia bởi nhiều cường quốc châu Âu.
Vào giữa thế kỷ 19, chủ nghĩa dân tộc của Ý đã trỗi dậy.
Sau nhiều thế kỷ bị ngoại bang thống trị và chia rẽ, Ý gần như hoàn toàn thống nhất vào năm 1861, cùng với việc thành lập Vương quốc Ý (Kingdom of Italy, tồn tại năm 1861–1946).
Từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20, miền bắc nước Ý nhanh chóng công nghiệp hóa, giúp quốc gia này trở thành một Đế quốc thuộc địa. Trong khi đó, tại miền nam nước Ý, phần lớn vẫn là cảnh nghèo đói. Sau Chiến tranh thế giới 2, Ý bãi bỏ chế độ quân chủ, thành lập chính thể cộng hòa dân chủ và trở thành một quốc gia phát triển.
Ý ngày nay được phân thành 20 khu vực (vùng) và 107 tỉnh, thành phố.
Turin (Torino) là một thành phố và là trung tâm văn hóa và kinh doanh quan trọng ở miền Bắc nước Ý. Đây là thành phố thủ phủ của vùng Piedmont, có diện tích 130,17 km2, dân số khoảng 0,84 triệu người (năm 2022).
Thành phố này trong lịch sử là một trung tâm chính trị lớn của châu Âu. Từ năm 1563, đây là thủ đô của Công quốc Savoy (Duchy of Savoy), sau đó là Vương quốc Sardinia (Kingdom of Sardinia) do Gia tộc Savoy cai trị, và là thủ đô đầu tiên của Vương quốc Ý (Kingdom of Italy) từ năm 1861 đến năm 1865. Turin còn được coi là “Cái nôi tự do Ý” (the cradle of Italian liberty), vì từng là trung tâm chính trị và trí tuệ của Phong trào Risorgimento dẫn đến sự thống nhất nước Ý.
Gia tộc Savoy (House of Savoy/ Casa Savoia) là một gia đình hoàng gia cổ xưa, được thành lập vào năm 1003, tại vùng Savoy (nay thuộc Rhône-Alpes, Pháp), sau đó mở rộng để đến năm 1720, trị vì Vương quốc Sardinia (Kingdom of Sardinia, tồn tại năm 1297—1861) ở tây bắc nước Ý.
Thông qua chi nhánh Carignano - Savoy, Gia tộc này đã lãnh đạo việc thống nhất nước Ý vào năm 1861 và cai trị Vương quốc Ý (Kingdom of Italy) từ năm 1861 cho đến khi kết thúc Thế chiến 2.
Năm 1562, Emmanuel Philibert (năm 1528 – 1580), Công tước xứ Savoy chuyển kinh đô đến Turin và bắt đầu thực hiện một loạt dự án xây dựng hoành tráng, để gây ấn tượng với công chúng và thể hiện sức mạnh của Hoàng gia Savoy.
Dinh thự của Hoàng gia Savoy là một quần thể các cung điện hoàng gia, gồm 22 lâu đài và biệt thự, được phát triển cho mục đích hành chính và giải trí; phân bố: 11 cung điện nằm ở trung tâm cố đô Turin và 11 công trình nằm tại các thị trấn xung quanh.
Người kế vị của Công tước Emmanuel Philibert là Công tước Charles-Emmanuel I (trị vì năm 1580- 1630) và vợ ông đã phát triển và thực hiện quy hoạch lại những khu vực dinh thự Hoàng gia trong thế kỷ 17 và 18, tạo cho Cố đô Turin và khu vực xung quanh một nét đặc trưng Baroque và tôn vinh quyền lực tuyệt đối của Hoàng gia Savoy.
Cố đô Turin được tổ chức và phát triển dọc theo các trục hướng tâm, được xác định bởi “Khu vực đầu não” (Zona di Comando) hay Khu vực trung tâm, gồm: Cung điện Hoàng Gia (Palazzo Reale), Cung điện Chiablese (Palazzo Chiablese) và Tòa nhà Chính phủ (Palazzo della Prefettura). Các công trình này quản lý hoạt động chính trị, hành chính và văn hóa của vương quốc. Chúng được bao quanh bởi một hệ thống ngôi nhà thứ hai hay biệt thự nông thôn (maisons de plaisance, ngoài ngôi nhà bên trong thành phố). Những biệt thự nông thôn nổi bật tại đây gồm: Lâu đài Rivoli (Castello di Rivoli), Lâu đài Moncalieri (Castello di Moncalieri), Lâu đài Venaria (Castello di Venaria). Những biệt thự này đã tạo ra một Vòng tròn của các cung điện (Corona di Delizie) xung quanh cố đô Turin, cùng với các lâu đài Racconigi, Govone, Agliè và Pollenzo tại khu vực nông thôn bên ngoài Vòng tròn.
Sự xuất hiện quần thể các cung điên hoàng gia đã làm thay đổi các khu dân cư hiện có, qua việc hình thành các tòa nhà mới, các tuyến săn bắn và tạo ra mạng lưới đường nối các khu dân cư ngoại thành với trung tâm Cố đô.
Quần thể các công trình được thống nhất bởi mạng lưới đường bộ, đồng nhất trong phong cách và sử dụng vật liệu, được thực hiện bởi kiến trúc sư và nghệ sĩ cung đình, những người đã thiết kế nhiều lâu đài, biệt thự, điền trang khác nhau. Trong đó có những kiến trúc sư xuất sắc, như: Ascanio Vitozzi (kiến trúc sư, kỹ sư quân sự người Ý, năm 1539 – 1615), Benedetto Alfieri (kiến trúc sư người Ý, năm 1699- 1767), Amedeo di Castellamonte (kiến trúc sư, kỹ sư quân sự người Ý, năm 1613- 1638), Guarino Guarini (kiến trúc sư người Ý, năm 1624- 1683) và Filippo Juvarra (kiến trúc sư, thợ kim hoàn người Ý, năm 1678 – 1736).
Vào những năm 1800, chính quyền của Vương quốc Ý đã được chi nhánh Carignano - Savoy tiếp quản. Trong thời kỳ này, Gia tộc Savoy chuyển mối quan tâm của họ sang các tòa nhà cách xa Turin, được sử dụng làm nơi nghỉ dưỡng như Lâu đài Agliè (Castello di Agliè), Lâu đài Racconigi (Castle of Racconigi), Lâu đài Govone (Castello di Govone) và Lâu đài Pollenzo (Castello di Pollenzo).
Quần thể Dinh thự của Hoàng gia Savoy là một ví dụ nổi bật về kiến trúc hoành tráng và quy hoạch đô thị tại châu Âu trong thế kỷ 17 và 18, sử dụng phong cách, quy mô và không gian để minh họa học thuyết thịnh hành về mặt vật chất của chế độ quân chủ tập quyền.
Di tích Quần thể Dinh thự Hoàng gia Savoy, tại tỉnh Torino và Cuneo, vùng Piedmont, Italia được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1997, sửa đổi nhỏ ranh giới năm 2010) với tiêu chí:
Tiêu chí (i): Quần thể Dinh thự Hoàng gia Savoy là một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người về nghệ thuật và kiến trúc Baroque và Hậu Baroque, được xây dựng trong nhiều thập kỷ bởi những kiến trúc sư xuất sắc, như: Ascanio Vitozzi, Benedetto Alfieri, Amedeo di Castellamonte, Guarino Guarini và Filippo Juvarra.
Tiêu chí (ii): Kiến trúc hoành tráng và quy hoạch đô thị của Quần thể Dinh thự Hoàng gia Savoy phản ánh sự giao lưu quan trọng giữa các giá trị của nhân loại trên khắp châu Âu, trong “Thời kỳ Baroque” (Baroque episode) vào thế kỷ 17 và 18, dẫn đến những công trình kiến trúc sáng tạo, thống nhất với những trang trí và thay đổi to lớn.
Tiêu chí (iv): Các Dinh thự của Hoàng gia Savoy là một ví dụ nổi bật về chiến lược và phong cách Baroque, một quần thể kiến trúc hoành tráng, minh họa cho giai đoạn thịnh hành của một chế độ quân chủ tập quyền.
Tiêu chí (v): Các Dinh thự của Hoàng gia Savoy tạo thành một di sản quốc gia vừa phức tạp, vừa thống nhất, là sự cộng sinh thực sự giữa văn hóa và thiên nhiên, thông qua việc quy hoạch không gian đô thị và các vùng nông thôn rộng lớn, để tạo ra một hệ thống đồng tâm với Cố đô Turin ở trung tâm.
Di sản Dinh thự Hoàng gia Savoy, tại tỉnh Turin và Cuneo, vùng Piedmont, Italia bao gồm các công trình sau:
1) Khu vực Comando
Khu vực Comando (Zona di Comando; 823-001A) hay Khu vực trung tâm nằm tại thành phố Turin, miền bắc nước Ý (N45 4 22.69 E7 41 11.68); diện tích di sản 18,58 ha.
Bản đồ các công trình di sản thuộc Khu vực Comando, Turin, Ý
Tổng mặt bằng Khu vực Comando, Turin, Ý
Khu vực Comando (Khu vực trung tâm) gồm các công trình chính sau:
Cung điện Hoàng gia tại Turin
Cung điện Hoàng gia tại Turin (Royal Palace of Turin/ Palazzo Reale di Torino, hình vẽ Tổng mặt bằng ký hiệu 1a) là một cung điện lịch sử của Gia tộc Savoy, nằm tại thành phố Turin, thủ đô của Vương triều Savoy (House of Savoy).
Ban đầu, công trình mang tên Cung điện Giám mục (Bishop's Palace), được xây dựng dưới thời trị vì của Emmanuel Philibert, Công tước xứ Savoy (1528–1580).
Cung điện bị người Pháp chiếm vào năm 1536. Sau đó được Nhiếp chính Christine Marie của Pháp (Christine of France; năm 1606–1663) hiện đại hóa vào năm 1645, với thiết kế của kiến trúc sư Baroque Filippo Juvarra (người Ý, năm 1678 – 1736).
Công trình được tiếp tục chỉnh sửa trong những năm tiếp theo dưới sự trợ giúp của nhiều kiến trúc sư, tạo thành 3 phong cách đặc trưng: Baroque, Rococo và Tân cổ điển.
Năm 1946, tòa nhà trở thành tài sản của nhà nước và trở thành bảo tàng mang tên "Bảo tàng Cuộc sống và Công trình của Gia tộc Savoy" (Museum of the Life and Works of the House of Savoy).
Phối cảnh tổng thể phía nam Cung điện Hoàng gia Turin, Ý
Phối cảnh tổng thể phía bắc Cung điện Hoàng gia Turin, Ý
Phối cảnh mặt tiền chính phía nam Cung điện Hoàng gia Turin, Ý
Sơ đồ mặt bằng Cung điện Hoàng gia Turin, Ý
Cung điện Hoàng gia tại Turin có bố cục theo hướng bắc, nam, gồm các tòa nhà cao 3 – 4 tầng, bao quanh một sân trong. Sảnh vào chính từ phía nam, hướng ra phía Quảng trường Castello (Piazza Castello).
Cung điện có nhiều đại sảnh và phòng. Mỗi phòng đều được thiết kế và trang trí bởi các kiến trúc sư và nghệ sĩ nổi tiếng đương thời.
Một số không gian đáng chú ý nhất trong Cung điện Hoàng gia bao gồm:
Sảnh thang danh dự (Scalnone d'Onore) được xây dựng vào năm 1862 bởi Vittorio Emanuele II (vị vua đầu tiên của một nước Ý thống nhất, trị vì năm 1861- 1878). Sảnh thang trang trọng bằng đá cẩm thạch.
Phòng ngai vàng (Sala del Trono), là một trong những phòng lộng lẫy nhất tại tầng 1. Nội thất của Phòng được thực hiện vào năm 1831, được thiết kế hài hòa với trần nhà theo phong cách của thế kỷ 17 và các cánh cửa có gương của thế kỷ 18. Chiếc ngai vàng bằng gỗ có hình huy hiệu của Gia tộc Savoy.
Sảnh thang danh dự, Cung điện Hoàng gia Turin, Ý
Phòng ngai vàng, Cung điện Hoàng gia Turin, Ý
Phía bắc và đông quần thể là vườn hoa.
Vườn hoa phía bắc còn được gọi là Vườn Hoàng gia Turin (Giardini Reali di Torino). Vườn rộng 103000m2,
Lịch sử của Vườn Hoàng gia bắt đầu vào năm 1563, năm mà Công tước Emanuele Filiberto chuyển thủ đô của Vương triều Savoy từ Chambéry đến Turin. Vườn có hình dạng lấy cảm hứng từ các cung điện lớn của Châu Âu, được trang trí bằng những khu vườn trang nhã. Khu vườn xuống cấp trong thời kỳ Napoléon. Tình trạng này kết thúc vào năm 1805 khi khu vườn trở thành Vườn Hoàng gia. Vườn Hoàng gia nổi bật với Đài phun nước Tritons (Fontana dei Tritoni) với các tác phẩm điêu khắc nhân vật thần thoại như Nữ thần biển Nereid và thần Tritons (con trai của thần biển Poseidon), xung quanh là 12 bức tượng nhỏ của những sinh vật nửa người, nửa thủy sinh…
Kề liền phía tây của Cung điện Hoàng gia Turin là Nhà nguyện Khăn liệm Thánh (Chapel of the Holy Shroud/ Cappella della Sacra Sindone): Là một nhà nguyện Công giáo La Mã theo phong cách Baroque, được xây dựng để lưu giữ Khăn liệm Turin (Shroud of Turin/Sindone di Torino), một di tích tôn giáo được cho là tấm vải liệm thi thể của Chúa Giêsu sau khi bị đóng đinh. Công trình được thêm vào Quần thể Cung điện vào năm 1668–1694.
Năm 1946, tòa nhà trở thành tài sản của nhà nước và trở thành bảo tàng.
Kề liền phía bắc của Cung điện Hoàng gia là Kho vũ khí Hoàng gia Turin (Armeria Reale Torino), một phần của Bảo tàng Hoàng gia Turin (Musei Reali di Torino). Tại đây lưu giữ một trong những bộ sưu tập vũ khí và áo giáp cổ xưa phong phú nhất trên thế giới.
Mặt tiền Kho vũ khí Hoàng gia Turin, Cung điện Hoàng gia Turin, Ý
Bên trong Hành lang trưng bày Beaumont, Kho vũ khí Hoàng gia Turin, Cung điện Hoàng gia Turin, Ý
Cung điện Chiablese
Cung điện Chiablese (Palazzo Chiablese, hình vẽ ký hiệu 1b): Là một cánh hay phần mở rộng của Cung điện Hoàng gia Turin. Đây là nơi ở của các vị vua Vương quốc Sardinia và Corsica từ năm 1323 và sau đó là Vương quốc Sardinia (Kingdom of Sardinia, tồn tại năm 1297—1861) từ năm 1479 đến năm 1861. Diện mạo kiến trúc công trình hiện nay được thực hiện vào thế kỷ 16. Công trình bị thay đổi chức năng sử dụng nhiều lần. Ngày nay, đây là nơi lưu giữ bộ sưu tập về nơi cư trú, nghệ thuật và văn hóa tôn vinh lịch sử của vùng Piedmont, Ý.
Cung điện có 3 mặt giáp đường và quảng trường. Phía đông giáp sân trước của Cung điện Hoàng gia Turin; Phía bắc là quảng trường San Giovanni (Piazza San Giovanni); Phía tây là một ngõ nhõ. Công trình gồm các dãy nhà cao 1- 3 tầng, bao quanh một sân trong.
Phối cảnh phía bắc công trình Palazzo Chiablese, Cung điện Hoàng gia Turin, Ý
Nội thất các căn hộ lịch sử bên trong công trình Palazzo Chiablese, Cung điện Hoàng gia Turin, Ý
Thư viện Hoàng gia Turin
Thư viện Hoàng gia Turin (Biblioteca Reale Torino, hình vẽ ký hiệu 1c) nằm tại phía nam của Cung điện Hoàng gia. Thư viện được thành lập vào năm 1839, được thiết kế bởi Pelagio Palagi (kiến trúc sư, nhà điêu khắc người Ý, năm 1775- 1860).
Năm 1840 Thư viện đã sở hữu 30.000 đầu sách, tất cả đều có giá trị đáng kể.
Sau Chiến tranh thế giới 2, Thư viện được chuyển giao cho Nhà nước Ý vào năm 1973.
Hiện tại, Thư viên lưu giữ 200.000 bản in, 4.500 bản thảo, 3.055 bản vẽ, 187 tài liệu in thời kỳ đầu tiên (incunabula), 5.019 cuốn sách thế kỷ 16, 20.987 cuốn sách nhỏ, 1.500 tờ giấy da, 1.112 ấn phẩm định kỳ, 400 album ảnh.
Phối cảnh tổng thể Thư viện Hoàng gia Turin, Ý
Nội thất Thư viện Hoàng gia Turin, Ý
Nhà hát Opera Turin
Nhà hát Opera Turin (Teatro Regio of Turin, hình vẽ ký hiệu 1d) là nhà hát opera chính ở thành phố Turin, đồng thời là một trong những nhà hát lớn nhất và quan trọng nhất ở Ý.
Công trình được khánh thành vào năm 1740 với hình thức Rococo xa hoa và hoành tráng sau nhiều lần chuyển đổi và cập nhật về phong cách và kỹ thuật trong thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.
Công trình bị hỏa hoạn thiêu rụi hoàn toàn vào tháng 2/1936 ; được xây dựng lại theo hình thức hiện đại vào năm 1973.
Công trình chỉ còn lại mặt tiền lịch sử thế kỷ 18, tại phía tây, gắn liền với Quảng trường Castello (Piazza Castello) rộng lớn.
Mặt tiền lịch sử là một cánh nhà, cao 4 tầng. Tầng trệt có một hành lang dài, tạo điều kiện cho việc đi lại từ Cung điện Hoàng gia đến Nhà hát Opera Turin. 3 tầng trên là khối nhà với các ô cửa sổ nhỏ. Công trình có phong cách kiểu Baroque.
Phối cảnh mặt tiền lịch sử của Nhà hát Opera Turin, Ý
Tòa nhà Chính phủ
Tòa nhà Chính phủ (Palazzo della Prefettura, hình vẽ ký hiệu 1e) được xây dựng vào nửa đầu thế kỷ 18, là nơi làm việc của Ban Thư ký Nhà nước Hoàng gia (Regie Segreterie di Stato). Đây được cho là một trong những ví dụ đầu tiên ở thế giới phương Tây về kiến trúc công trình hành chính.
Công trình là cánh nhà nằm tại phía bắc của Quảng trường Castello (Piazza Castello), vuông góc với Cánh nhà lịch sử của Nhà hát Opera Turin.
Công trình có hình thức kiến trúc tương tự như Cánh nhà lịch sử của Nhà hát Opera Turin, đặc biệt là hành lang dài tại tầng trệt, nối từ Cung điện Hoàng gia đến Nhà hát Opera Turin.
Phối cảnh Tòa nhà chính phủ, Turin, Ý
Tòa nhà mang tên Nữ kỵ sĩ Hoàng gia
Tòa nhà mang tên Nữ kỵ sĩ Hoàng gia (Cavallerizza Reale, hình vẽ ký hiệu 1f) nằm tại phía đông của Khu vực Comando. Công trình được xây dựng vào năm 1740 – 1742, là nơi tập cưỡi ngựa.
Công trình được tái thiết vào năm 1840 và bị hư hại nặng vào năm 1943 và sau đó phần lớn bị bỏ hoang.
Tòa nhà là một cụm công trình cao 1- 3 tầng, bao quanh các sân trong.
Phối cảnh Tòa nhà mang tên Nữ kỵ sĩ Hoàng gia, Turin, Ý
Kho lưu trữ Nhà nước
Kho lưu trữ Nhà nước (Archivio di Stato di Torino, hình vẽ ký hiệu 1g) nằm tại phía bắc của Nhà hát Opera Turin.
Đây là nơi cất giữ các tài liệu của các thành viên Gia tộc Savoy. Sau này, được bổ sung thêm tài liệu về: Các gia tộc và các nhân vật nổi tiếng khác; Tài liệu của các hiệp hội, ngành công nghiệp; Tài liệu hành chính của Vương quốc Sardinia.
Tất cả các tài liệu này được lưu trữ trong các tủ chứa với chiều dài lên đến 83km, cho phép các nhà sử học khám phá 1300 năm lịch sử của vùng Piedmont, Ý và Châu Âu.
Kho được xây dựng từ năm 1731- 1733, theo thiết kế của Filippo Juvarra (kiến trúc sư Ý, năm 1678 – 1736), để đáp ứng nhu cầu tập trung hành chính điển hình của một chế độ quân chủ tập quyền và là đại diện cho trường hợp duy nhất được biết đến ở Châu Âu về một tòa nhà được xây dựng có mục đích ngay từ đầu để sử dụng làm kho lưu trữ.
Công trình cao 3 tầng, theo phong cách Baroque.
Các tài liệu lưu trữ tại đây khác biệt với các tài liệu lưu trữ trong thư viện hay bảo tàng (được tạo ra với mục đích thẩm mỹ hay là công cụ để truyền bá văn hóa), là những tài liệu được tạo ra để đáp ứng các mục đích pháp lý, hành chính và thực tiễn, liên quan đến hoạt động của tổ chức.
Phối cảnh Kho lưu trữ Nhà nước, Turin, Ý
Nội thất Kho lưu trữ Nhà nước, Turin, Ý
Học viện Hoàng gia Turin
Học viện Hoàng gia Turin (Accademia Reale di Torino, hình vẽ ký hiệu 1h) nằm tại phía đông của Nhà hát Opera Turin, tại một sân trong, được khép kín bởi 3 cánh nhà cao 3 tầng.
Công trình được xây dựng vào năm 1673 – 1679.
Công trình là Học viện Hoàng gia (L'Accademia Reale) trong giai đoạn năm 1679-1798, nơi đào tạo các nhà quý tộc cho cuộc sống cung đình. Sau đó, Học viện bị người Pháp chiếm đóng cho đến năm 1815.
Công trình ngày nay chỉ là tàn tích sau các trận đánh bom trong Thế chiến 2.
Phối cảnh tổng thể Học viện Hoàng gia Turin, Ý.
2) Cung điện Madama
Cung điện Madama (Palazzo Madama; 823-001B; hình vẽ ký hiệu 2) nằm tại trung tâm của Quảng trường Castello (Piazza Castello) và tại phía nam của Cung điện Hoàng gia Turin, thuộc thành phố Turin (N45 4 15.80 E7 41 4.40); diện tích di sản 0,67ha.
Cung điện là tòa Thượng viện đầu tiên của Vương quốc Ý và lấy tên truyền thống từ những đồ trang trí mà nó nhận được dưới thời hai nữ hoàng (madama) của Gia tộc Savoy.
Tòa nhà được xây dựng dựa trên một tháp cổng thành La Mã xưa, trở thành một tòa lâu đài vào thế kỷ 14, nơi tiếp đón các vị khách của Gia tộc Savoy. Vào năm 1976, cung điện được xây dựng lại theo kiểu Baroque bằng đá trắng và dừng lại vào năm 1727, sau khi hoàn thành phần trước.
Sau này, cung điện được sử dụng vào nhiều mục đích khác nhau. Từ năm 1934, công trình thuộc Bảo tàng Nghệ thuật Cổ đại Thành phố (Museo Civico d'Arte Antica).
Cung điện có bố cục theo hướng chếch đông tây. Lối vào chính từ phía tây, ra phía Quảng trường Castello.
Tòa nhà gồm một hội trường Thượng viện hay Phòng họp hội đồng (Sala del senato) đặt tại trung tâm. Xung quanh là các phòng phụ. Sảnh vào (scalnone) tại phía tây có hai cầu thang lớn bố trí hai phía.
Tòa nhà được nhấn mạnh bởi 2 tháp tròn làm cầu thang (scala torre romana; torre ascensore) và 2 tháp quan sát (torre tesori; gabinetto rotondo).
Hình thức kiến trúc của công trình thể hiện chủ yếu tại mặt tiền phía tây.
Theo chiều cao, mặt tiền chia thành một tầng bệ và tầng trên.
Theo chiều ngang, mặt tiền phân thành 9 bước gian với 3 bước gian tại trung tâm và mỗi bên 3 bước gian. Phân chia các bước gian là các cột kiểu Tổng hợp (Composite order) với đầu cột là sự kết hợp các vòng xoắn dạng thức Ionic với các lá ôro của dạng thức Corinthian. Mỗi cột được đặt trên một trụ xây dạng thô của tầng bệ.
Tại 3 gian giữa có thêm hàng 4 cột nhô ra phía ngoài để nhấn mạnh sảnh vào.
Phía trước các ô cửa tại tầng trên có một hàng lang can được trang trí bằng bình hoa và tượng bằng đá cẩm thạch trắng.
Hình thức kiến trúc của 3 mặt còn lại vẫn mang dáng dấp của một lâu đài thế kỷ 15.
Nội thất của Công trình được làm phong phú bởi một bộ sưu tập các bức tranh, tượng, đồ trang trí nhà thờ, đồ sứ, chủ yếu từ cuối thời kỳ Trung cổ đến thế kỷ 18.
Phối cảnh tổng thể Cung điện Madama, Turin, Ý
Sơ đồ mặt bằng Cung điện Madama, Turin, Ý
Sơ đồ cấu trúc xây dựng Cung điện Madama, Turin, Ý
Mặt tiền chính phía tây Cung điện Madama, Turin, Ý
Nội thất cầu thang chính tại sảnh, Cung điện Madama, Turin, Ý
3) Cung điện Carignano
Cung điện Carignano (Palazzo Carignano; 823-001C; hình vẽ ký hiệu 3) nằm tại phía nam của Cung điện Madama (N45 4 8.40 E7 41 6.40), thuộc thành phố Turin; diện tích di sản 0,76ha.
Đây là nơi ở của Gia tộc Carignano - Savoy, được xây dựng vào năm 1679, bởi Guarino Guarini (kiến trúc sư người Ý, năm 1624- 1683).
Từ năm 1848 đến năm 1861, Cung điện được sử dụng làm Hạ viện của quốc hội của Cộng hòa Subalpine (Repubblica Subalpina, tồn tại năm 1800 - 1802). Năm 1861, với việc thành lập quốc hội của Vương quốc Ý mới thống nhất, căn phòng không đủ rộng để tổ chức Hạ viện nên đã được chuyển đi nơi khác.
Công trình nằm gọn trong một ô phố. Phía bắc và nam là đường phố; phía đông là Quảng trường Carlo Alberto (Piazza Carlo Alberto; phía tây là Quảng trường Carignano (Piazza Carignano). Cả hai quảng trường đều bố trí các tượng đài tại trung tâm.
Công trình có bố cục theo hình vuông, chếch theo hướng đông tây. Lối vào chính từ phía tây.
Cung điện là một quần thể các tòa nhà cao 2- 3 tầng bao xung quanh một sân trong (Cortile).
Mặt tiền phía đông thẳng. Mặt tiền phía tây hình elip.
Công trình có nội thất được mô tả là xa hoa với những bức bích họa và trang trí bằng vữa lộng lẫy.
Nổi bật là Phòng họp của Hạ viện quốc hội Subalpine (Aula del Parlamento Subalpino) hình elip và Phòng họp của Hạ viện Ý (Aula del Parlamento Italiano) hình chữ nhật.
Tòa nhà được xây bằng gạch theo phong cách Baroque điển hình.
Phối cảnh tổng thể phía tây Cung điện Carignano, Turin, Ý
Sơ đồ mặt bằng Cung điện Carignano, Turin, Ý
Phối cảnh mặt tiền phía đông Cung điện Carignano, Turin, Ý
Phối cảnh mặt tiền phía tây hình elip của Cung điện Carignano, Turin, Ý
Nội thất phòng họp hình elip, Cung điện Carignano, Turin, Ý
4) Lâu đài Valentino
Lâu đài Valentino (Castello del Valentino; 823bis-002) nằm tại Công viên Valentino (Parco del Valentino), là một công viên công cộng nổi tiếng tại Turin với diện tích 50ha (N45 3 15.60 E7 41 7.90); diện tích di sản 2,01ha; diện tích vùng đệm 36,88ha. Công viên Valentino nằm tại phía đông thành phố Turin, dọc theo sông Po (Fiume Po).
Công trình nằm tại điểm cuối của Đại lộ mang tên Corso Marconi nối với nhà ga tầu điện ngầm Marconi (Turin Metro).
Đây là một trong những dinh thự cổ của Hoàng gia Savoy, được nhắc đến lần đầu tiên vào năm 1275.
Cấu trúc hiện tại được tạo ra bởi nữ công tước Christine (người Pháp, năm 1606–1663), người đã cư trú tại đây từ năm 1630. Sau đó công trình được cải tạo lại vào năm 1633- 1660.
Những sửa đổi nhỏ đã được thực hiện vào đầu thế kỷ 19. Vào thời điểm này, phần lớn đồ đạc của thế kỷ 17 đã bị người Pháp mang đi. Trong nửa thế kỷ tiếp theo, Lâu đài bị bỏ hoang. Việc cải tạo được thực hiện vào năm 1860. Hiện công trình là trụ sở của Khoa Kiến trúc của Đại học Bách khoa Turin (Polytechnic University of Turin).
Công trình có mặt bằng hình chữ U, với 4 tháp hình chữ nhật tại 4 góc. Chính giữa là một sân trong rộng lát đá cẩm thạch. Công trình cao 2- 3 tầng. Tại phía nam có thêm một cánh nhà dài, cao 2 tầng.
Mặt tiền công trình có hình huy hiệu khổng lồ của Gia tộc Savoy.
Bên trong công trình, nổi bật là nội thất hoành tráng của Phòng Salon lớn (Great Salon) với các bức tranh trên trần và trên tường, mô tả lịch sử Gia tộc Savoy.
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Lâu đài Valentino, Turin, Ý
Phối cảnh tổng thể Lâu đài Valentino, Turin, Ý
Phối cảnh măt tiền phía tây Lâu đài Valentino, Turin, Ý
Sơ đồ mặt bằng Lâu đài Valentino, Turin, Ý
Nội thất Phòng Great Salon, Lâu đài Valentino, Turin, Ý
5) Biệt thự Regina
Biệt thự Regina (Villa della Regina; 823bis-003), nằm tại phía đông thành phố Turin (N45 3 32.40 E7 42 23.00); diện tích di sản 12,03ha; diện tích vùng đệm 7,3ha.
Cấu trúc ban đầu được thiết kế vào năm 1615 bởi Ascanio Vitozzi (kiến trúc sư, kỹ sư người Ý, năm 1539 – 1615). Tòa nhà được xây dựng cho Hoàng tử-Hồng y Maurice của Vương triều Savoy.
Công trình trải qua nhiều chủ nhân và vẫn là tài sản của Gia tộc Savoy. Năm 1994 công trình được trao lại cho Nhà nước.
Biệt thự nằm trong một thung lũng, dốc dần về phía tây bắc, có bố cục theo hướng tây bắc – đông nam, hướng về phía tây bắc, phía trung tâm thành phố.
Khu đất biệt thự có bố cục kiểu hình học kết hợp với điều kiện địa hình dốc với 3 khu vườn, trên 3 bậc nền:
Bậc nền thấp nhất: Nằm tại phía tây bắc, là khu vườn kiểu tự nhiên. Trung tâm là một bể nước hình tròn với tượng thần Neptune (Thủy thần trong tôn giáo La Mã) ở trung tâm. Hai bên có hai đường dốc bậc để lên Bậc nền thứ hai.
Bậc nền giữa: Tiếp sau Bậc thềm thứ nhất, được phân thành 3 khu vực: Trung tâm là sân trước của Biệt thự; Hai bên là một vườn nhỏ dạng hình vuông với bố cục hình học. Trung tâm của Bậc nền là công trình Biệt thự. Hai bên Biệt thự là các cánh nhà, giới hạn của Bậc nền giữa, hiện chỉ còn lại tàn tích.
Bậc nền cao nhất: Tiếp sau Bậc nền giữa với các bức tường chắn đất tạo thành đường bậc dốc và lan can trang trí. Bậc nền này có bố cục dạng bán tròn, dật cấp tạo thành 3 bậc vòng. Tại vòng cao nhất trên cùng là một đền thờ.
Biệt thự Regina có dạng hình chữ nhật kéo dài, cao 3- 4 tầng.
Nội thất công trình được trang trí lộng lẫy: Trên trần gắn với các bức bích họa; trên tường gắn với giấy dán tường, các họa tiết trang trí hình xoắn ốc thực vật, hoa, chim; các bức tranh chân dung, tĩnh vật, cảnh thần thoại và phong cảnh (hiện một phần đã bị thất lạc); đồ nội thất sang trọn như rèm cửa, bàn, ghế ngồi, giường, gương, tủ đựng sách, đồ sứ…theo kiểu phương Tây và phương Đông (Trung Quốc).
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Biệt thự Regina, Turin, Ý
Tổng mặt bằng Biệt thự Regina, Turin, Ý
Phối cảnh tổng thể Biệt thự Regina, Turin, Ý
Nội thất phòng ngủ, Biệt thự Regina, Turin, Ý
6) Lâu đài Moncalieri
Lâu đài Moncalieri (Castello di Moncalieri; 823bis-004), nằm trên một sườn đồi, tại phía nam của thành phố Turin (N45 0 8.10 E7 41 12.50); diện tích di sản 12,21ha, diện tích vùng đệm 44,43ha.
Ban đầu đây là một pháo đài, được Thomas I (Bá tước của Vương triều Savoy, trị vì năm 1189–1233) cho xây dựng vào khoảng năm 1100 để trấn giữ con đường chính từ phía nam tới Turin.
Vào thế kỷ 15, pháo đài biến thành lâu đài của Gia tộc Savoy, được mở rộng đáng kể về quy mô và nâng cấp nội thất. Lâu đài bị người Pháp chiếm đóng vào năm 1798 – 1814. Sau đó, công trình tiếp tục được Gia tộc Savoy sử dụng. Kể từ năm 1921, công trình do cảnh sát sử dụng.
Lâu đài có bố cục theo hướng tây nam – đông bắc, theo hướng của gò đồi. Sảnh vào chính từ phía tây nam.
Lâu đài có cấu trúc mặt bằng chữ U với các khối nhà 3 tầng bao quanh một sân trong. 4 góc của Quần thể là 4 tòa tháp cao 5 tầng. Tại mặt tiền phía nam, mặt tiền chính của Lâu đài được nhấn mạnh thêm bởi hai tháp tròn.
Hai bên của Lâu đài có hai cánh nhà cao 2 tầng, mặt bằng hình chữ L, cùng với khối nhà chính tạo thành 2 sân trong hẹp và nhỏ.
Tường của công trình được xây dựng bằng gạch kết hợp với các trụ tường tại góc nhà.
Phía bắc và nam của Lâu đài là các khu vườn hình học kiểu Ý (Italian garden).
Lâu đài Moncalieri có nội thất trang trí lộng lẫy tương tự như các lâu đài, dinh thự, biệt thự khác của Gia tộc Savoy.
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Lâu đài Moncalieri, Turin, Ý
Phối cảnh tổng thể Lâu đài Moncalieri, Turin, Ý
Nội thất phòng ăn nhỏ tại Lâu đài Moncalieri, Turin, Ý
7) Lâu đài Rivoli
Lâu đài Rivoli (Castello di Rivoli; 823bis-005), nằm tại phía tây thành phố Turin (N45 4 12.10 E7 30 39.00); diện tích di sản 1,54ha, diện tích vùng đệm 486,76ha.
Lâu đài được xây dựng vào thế kỷ thứ 9-10. Gia tộc Savoy mua lại công trình vào thế kỷ 11.
Công trình là nơi trưng bày đầu tiên cho công chúng chiêm ngưỡng Tấm vải niệm Turin (Shroud of Turin).
Lâu đài sau đó đã trải qua một thời kỳ suy tàn. Mãi đến thế kỷ 16 công trình mới được phục hồi gắn với sự phục hưng của gia chủ. Vào đầu thế kỷ 18, công trình bị ngườu Pháp đốt cháy. Sau đó, công trình được phục dựng lại một phần với những thay đổi. Công trình lại bị bỏ hoang cho đến năm 1863, trở thành doanh trại và tiếp đó là thư viện. Tòa nhà bị hư hại nặng nề trong Thế chiến 2, bị bỏ hoang cho đến năm 1979. Năm 1984, lâu đài được mở cửa trở lại thành Bảo tàng Nghệ thuật đương đại với tên gọi Museo d'Arte Contemporanea.
Lâu đài nằm trên một gò đồi, chạy chêch theo hướng từ tây sang đông. Lâu đài là một cụm gồm 2 công trình: Công trình phía đông là một khối nhà hình chữ T, cao 3 tầng.Công trình tại phía tây là một khối nhà hình chữ nhật, hiện đã được xây dựng lại với hình thức kiến trúc hiện đại. Nối hai công trình là một khối sảnh lớn mang tên Manica Lunga, và cũng là hội trường, nơi trưng bày sự vị thế của gia chủ. Khối công trình này hiện chỉ còn lại tàn tích tường bao quanh và một số hàng trụ cột.
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Lâu đài Rivoli, Turin, Ý
Phối cảnh tổng thể phía tây bắc Lâu đài Rivoli, Turin, Ý
Phối cảnh khối nhà chính, phía đông bắc, Lâu đài Rivoli, Turin, Ý
Tàn tích khối sảnh Manica Lunga, Lâu đài Rivoli, Turin, Ý
8) Điền trang Caccia di Stupinigi
Điền trang Caccia di Stupinigi (Palazzina di Caccia di Stupinigi; 823-006) nằm tại Stupinigi, ngoại ô thị trấn Nichelino, cách thành phố Turin 10 km về phía tây nam (N44 59 47.10 E7 36 19.90); diện tích di sản 75,23ha, diện tích vùng đệm 906,67ha.
Ban đầu, đây là một lâu đài, được sở hữu bởi nhiều nhánh gia tộc Savoy, bắt đầu từ năm 1418.
Vào năm 1729, công trình được chuyển thành một điền trang (Villa Rustica) bao gồm hai phần: Nhà chính (Pars Urbana) làm nơi nghỉ săn bắn của Hoàng gia và khu vực trang trại (Pars Rustica).
Điền trang mới được kiến trúc sư Filippo Juvarra (kiến trúc sư người Ý, năm 1678 – 1736) thiết kế.
Tòa nhà cuối cùng có tổng cộng 137 phòng và 17 phòng trưng bày, rộng 31.050m2. Đây là nơi các thành viên của Gia tộc Savoy tổ chức các lễ kỷ niệm và đám cưới.
Ngày nay, một phần công trình trở thành bảo tàng mang tên Museo di Arte e Ammobileiamento, một bảo tàng nghệ thuật và đồ nội thất của Hoàng gia.
Quần thể công trình có bố cục theo trục tây nam – đông bắc gồm hai khối: Nhà chính (Pars Urbana) tại phía tây nam và khu vực trang trại (Pars Rustica) tại phía đông bắc.
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Điền trang Caccia di Stupinigi, Turin, Ý
Phối cảnh tổng thể phía tây nam Palazzina di Caccia di Stupinigi, Turin, Ý
Tòa nhà chính:
Tòa nhà chính (Pars Urbana) là một cụm công trình cao 2- 3 tầng, có bố cục hình học, phức tạp, bao quanh một sân trong.
Hạt nhân cốt lõi của Tòa nhà là một đại sảnh hình bầu dục lớn ở trung tâm, từ đó nối với 4 cánh nhà, nơi bố trí các căn hộ của hoàng gia và những căn hộ dành cho khách.
Công trình chia thành các khu vực chính: Khu vực chung, nơi đây đã từng là nơi bố trí chuồng ngựa trong các chuyến đi săn; Khu vực căn hộ của Công tước Chiablese; Khu vực căn hộ của nhà vua; Khu vực căn hộ của nữ hoàng; Khu vực căn hộ của Công tước Savoy; Khu vực căn hộ của hoàng tử Carignano và Khu vực phục vụ.
Nội thất cao cấp theo phong cách Rococo của Ý, được trang trí bằng các bức bích họa, làm bằng các vật liệu quý như sơn mài, đồ sứ, vữa mạ vàng, gương, được tạo bởi các họa sĩ, thợ chạm khắc nổi tiếng thời bấy giờ. Các căn phòng nổi bật về nội thất gồm: Phòng trưng bày chân dung (Galleria dei Ritratti); Thư viện; Căn hộ của Công tước Chiablese (Appartamento di Levante); Phòng cờ bạc với các trang trí từ đồ sứ Trung Hoa; Sảnh gương với các trang trí bằng vữa và gương từ tường đến trần nhà; Phòng mang tên Pauline Bonaparte với một bồn tắm bằng đá cẩm thạch tuyệt đẹp, được trang trí bằng những bức phù điêu tượng trưng cho phù hiệu của hoàng gia với con đại bàng Napoléon; Hội trường Trung tâm có mặt bằng hình bầu dục và đỉnh là mái vòm với các bức bích họa lớn trên vòm mô tả các truyền thuyết cổ điển.
Sơ đồ mặt bằng Tòa nhà chính, Điền trang Caccia di Stupinigi, Turin, Ý
Phổi cảnh mặt tiền phía đông bắc đại sảnh, Điền trang Caccia di Stupinigi, Turin, Ý
Nội thất Sảnh trung tâm tại Căn hộ của nhà vua, Tòa nhà chính, Điền trang Caccia di Stupinigi, Turin, Ý
Nội thất phòng ngủ tại Căn hộ của Công tước Chiablese, Tòa nhà chính, Điền trang Caccia di Stupinigi, Turin, Ý
Khu vực trang trại hay vườn cảnh quan
Khu vực trang trại (Pars Rustica) nằm xung quanh Tòa nhà chính. Tại đây có các dãy nhà chuồng ngựa, nơi chế biến nông sản và nơi ở của người lao động tại điền trang.
Khu vực trang trại có một Công viên săn bắn (Hunting park) với khoảng 2000 con hươu. Đây là một phần của một khu vườn hình học và tự nhiên rộng lớn, được đặc trưng bởi sự nối tiếp liên tục của các bồn hoa, vườn hoa và đại lộ. Công viên này, được bao quanh bởi một bức tường và giao nhau bởi những con đường dài, được thiết kế bởi người làm vườn người Pháp Michael Benard vào năm 1740.
Ngày nay, công viên này thuộc khu vực bảo tồn mang tên Parco Naturale di Stupinigi với nhiều động vật hoang dã và một số loại thực vật không còn được tìm thấy rộng rãi ở nơi khác.
9) Cung điện Venaria
Cung điện Venaria (Palace of Venaria/ Reggia di Venaria Reale; 823bis-007), nằm tại thị trấn Venaria Reale, tại phía tây bắc thành phố Turin, cách khoảng 8km (N45 8 10.40 E7 37 35.20); diện tích di sản 13,59ha, diện tích vùng đệm 428,08ha.
Cung điện được thiết kế và xây dựng từ năm 1675 bởi Amedeo di Castellamonte (kiến trúc sư, kỹ sư người Ý, năm 1618- 1686) với vai trò là một điền trang. Venaria Reale có nghĩa là Cuộc săn lùng Hoàng gia.
Công trình sau đó được mở rộng để trở thành nơi ở sang trọng cho Gia tộc Savoy. Cung điện đã trở thành một kiệt tác của kiến trúc Baroque và tràn ngập đồ trang trí cũng như tác phẩm nghệ thuật.
Cuối thế kỷ 18, công trình được sử dụng cho mục đích quân sự đến năm 1978. Cung điện được trùng tu và sau đó vào năm 2007 trở thành một không gian bảo tàng và triển lãm.
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Cung điện Venaria, Turin, Ý
Tổng mặt bằng Cung điện Venaria, Turin, Ý
Phối cảnh tổng thể Cung điện Venaria, Turin, Ý
Cung điện Venaria là một quần thể, có bố cục theo hướng đông tây, lối vào chính từ phía tây (hình vẽ ký hiệu B). Quần thể bao gồm các hạng mục công trình chính sau:
Cung điện Diana
Cung điện Diana (Palace of Diana, hình vẽ ký hiệu 1): là cốt lõi của quần thể và là phần cổ nhất của Cung điện.
Công trình cao 2 – 3 tầng, xây dựng từ năm 1658 đến 1663, được bao phủ bằng thạch cao màu trắng. Vào thế kỷ 18, công trình được bổ sung thêm phần xây dựng bằng gạch.
Lối vào của Cung điện dẫn vào sân mang tên Cour d'honneur (hình vẽ ký hiệu 6), nơi từng có đài phun nước có hình một con nai. Cung điện Diana có một phòng trung tâm (Sala di Diana/ Hall of Diana, hình vẽ ký hiệu 1) hình chữ nhật, được trang trí bằng vữa và những bức tranh với chủ đề săn bắn.
Cánh phía nam của Cung điện Diana là Phòng trưng bày lớn (Great Gallery/ Galleria Grande, hình vẽ ký hiệu 2). Công trình cao 2 tầng. Hai đầu là hai khối nhà cao 3 tầng. Đây là phần xây dựng bổ sung vào thế kỷ 18. Cánh nhà được bao phủ bởi gạch ngũ giác nhiều màu bằng gốm sứ, được trang trí bằng vữa, 44 cửa sổ hình vòm và sàn lát gạch đen trắng. Nội thất ban đầu chứa một bộ sưu tập lớn vữa, tượng, tranh vẽ của một số nghệ sĩ cung đình thời đó.
Phòng trưng bày lớn, Cung điện Venaria, Turin, Ý
Các công trình tại phía nam Cung điện Diana
Phía nam của Cung điện là các cánh nhà nhà bao quanh các sân trong, bao gồm các công trình chính:
Hội trường tròn (Alfier Rondeau, hình vẽ ký hiệu 3): Đây là nơi chứa các bức tượng của các mùa, đóng vai trò là điểm giao nhau trong chuyến tham quan nghi lễ lớn đến Cung điện.
Công trình mang tên Citroniera (hình vẽ ký hiệu 4): Bao gồm một nhà vòm dài 148m, cao 16m, rộng 26m, chia làm đôi. Nửa phía nam rộng 14m có chức năng là nơi trồng trong mùa đông các loại cây có múi nguồn gốc phương đông, đặc biệt là cây cam. Nửa phía bắc (Scuderia Grande) rộng 12m có chức năng là một chuồng ngựa lớn, chứa khoảng 200 con ngựa vào thời điểm đó.
Hiện tại, Cụm công trình là bảo tàng trưng bày xe ngựa, đồng phục…
Nhà thờ Sant'Uberto (Church of St.Hubert, hình vẽ ký hiệu 5): Là nhà thờ dành riêng cho Thánh Hubertus, bảo trợ của những người thợ săn. Nhà thờ theo phong cách baroque hoành tráng, được xây dựng từ năm 1716 - 1729 và có sơ đồ mặt bằng hình chữ thập Hy Lạp (4 cánh bằng nhau). Bên trong có một bàn thờ lớn cao, hai bên là hai bàn thờ và bốn nhà nguyện.
Vườn cảnh quan
Khu vườn ban đầu của Cung điện đã hoàn toàn biến mất kể từ khi quân đội Pháp sử dụng thành nơi huấn luyện. Các bản vẽ trước đó cho thấy, đây là một khu vườn hình học kiểu Ý với ba sân hiên được nối với nhau bằng cầu thang và các kiến trúc như tháp đồng hồ, đài phun nước Hercules, một nhà hát và các mảnh vườn. Vườn Cung điện hiện nay được tái tạo lại theo phong cách công viên hiện đại, dạng hình học.
Các mảnh vườn nổi bật gồm: Vườn hồng (Rose Garden, hình vẽ ký hiệu 8); Vườn mang tên Grand Parterre (hình vẽ ký hiệu 9). Bên trong vườn còn có các công trình như: Nhà hội họp và giải khát (Cascina Medici del Vascello/ conference room, hình vẽ ký hiệu 10); Công trình đa năng (Cascina Medici del Vascello /multipur room, hình vẽ ký hiệu 11); Công trình giải khát (Patio dei Giardini, hình vẽ ký hiệu 12).
Phổi cảnh Vườn cảnh quan tại phía bắc Cung điện Venaria, Turin, Ý
10) Lâu đài trong công viên Mandria
Lâu đài trong công viên Mandria (Borgo castello nel parco della Mandria; 823-008) nằm trong Công viên tự nhiên La Mandria, tại phía tây bắc thị trấn Venaria Reale, gần Cung điện Venaria (N45 8 53.00 E7 36 2.60); diện tích di sản 4,62ha; diện tích vùng đệm 2922,45ha.
Lâu đài là nơi ở của Hoàng gia Savoy, được xây dựng trong nhiều giai đoạn khác nhau, từ năm 1708 – 1861, là một phần của dự án lớn, nhằm tổ chức lại các vùng lãnh thổ bao quanh. Ban đầu, Công trình có vai trò như một điền trang (Villa Rustica), trong đó có công trình chăn nuôi ngựa giống. Sau đó, được bổ sung thêm các hoạt động giải trí.
Lâu đài là một tổ hợp công trình có kích thước 280m x 100m với 3 sân trong, bố cục theo hướng đông, tây; lối vào chính từ phía tây.
Năm 1861, hai nhà nghỉ săn bắn, Villa dei Laghi và La Bizzarrìa, được xây dựng trên khu đất. Tại đây, một khu vườn theo khuôn mẫu của vườn tự nhiên ở London và vườn hình học ở Paris đã được xây dựng. Trong vườn có những hệ động vật đến từ bên ngoài khu vực Piedmontese.
Các tòa nhà đều bằng đất nung, theo phong cách Tân Gothic.
Ngày nay, Lâu đài trở thành bảo tàng, khách sạn.
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Lâu đài trong công viên Mandria, Turin, Ý
Tổng mặt bằng Lâu đài trong công viên Mandria, Turin, Ý
Phối cảnh tổng thể Lâu đài trong công viên Mandria, Turin, Ý; nhìn từ phía tây
Nội thất phòng ngủ, Lâu đài trong công viên Mandria, Turin, Ý
11) Lâu đài Agliè
Lâu đài Agliè (Castello di Agliè; 823bis-009), nằm tại thị trấn Agliè, cách 35 km thành phố Turin về phía bắc (N45 21 41.70 E7 46 9.10); diện tích di sản 30,33ha, diện tích vùng đệm 133,81ha.
Tòa nhà ban đầu của Lâu đài được xây dựng vào thế kỷ 12.
Vào thế kỷ 17, Tòa nhà thuộc sở hữu của Bá tước Filippo d'Agliè (người Ý, năm 1604- 1667). Lâu đài được mở rộng theo dạng điền trang (Villa Rustica) với nhà chính (Pars Urbana) và khu vực trang trại (Pars Rustica). Cùng đó là việc hình thành tại phía bắc và tây của Lâu đài một ngôi làng với nhà thờ.
Quần thể Lâu đài bị tàn phá trong cuộc xâm lược của Pháp năm 1706.
Năm 1765, Lâu đài được Gia tộc Savoy mua, được xây dựng lại và trở thành nơi ở mùa hè của Hoàng gia.
Năm 1939, công trình được bán lại cho Nhà nước Ý và trở thành bảo tàng.
Khu vực nhà chính của Lâu đài có bố cục theo hướng tây bắc – đông nam, mở ra khu vực trang trại tại phía đông bắc.
Công trình có cấu trúc đối xứng gắn với 1 sân trong kín và 2 sân mở ra phía ngoài. Các cánh nhà dọc sân trong và ngoài có chiều cao 2 – 4 tầng.
Mặt tiền phía đông nam của Cung điện là mặt tiền chính được đặc trưng bởi hai tòa tháp nhô cao, nhìn ra vườn hoa và đài phun nước.
Nội thất bao gồm 300 phòng, hầu hết trang bị nội thất đều được bảo tồn; bên trong lưu giữ nhiều bức tranh, bích họa tuyệt đẹp và các di tích khảo cổ quý hiếm.
Lâu đài được bao quanh bởi những khu vườn phong cảnh rộng lớn kiểu Anh (Giardino all'inglese, lý tưởng hóa thiên nhiên, lấy cảm hứng từ những bức tranh phong cảnh và khu vườn cổ điển của Trung Quốc) kết hợp với khu vườn hình học kiểu Ý (Giardino all'italiana, phân chia không gian hình học bởi các hàng cây, hàng rào, kết hợp với các đặc điểm hình học của nước và kết hợp với các yếu tố kiến trúc như đài phun nước, tượng; khởi nguồn cho sự ra đời của khu vườn kiểu Pháp).
Từ năm 1830 đến năm 1840, công viên đã được mở rộng đến quy mô hiện tại là 34 ha và được thay đổi phần lớn theo phong cách vườn cảnh quan kiểu Anh. Bên trong vườn còn lưu giữ những cây cổ thụ và nhà kính hàng thế kỷ.
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Lâu đài Agliè, Turin, Ý
Tổng mặt bằng Lâu đài Agliè, Turin, Ý
Mặt đứng phía đông nam Lâu đài Agliè, Turin, Ý
Mặt đứng phía tây bắc Lâu đài Agliè, Turin, Ý
Nội thất một phòng bên trong Lâu đài Agliè, Turin, Ý
12) Lâu đài Racconigi
Lâu đài Racconigi (Castle of Racconigi/ Castello di Racconigi; 823bis-010) nằm tại thị trấn Racconigi, thuộc tỉnh Cuneo, vùng Piedmont, cách thành phố Turin 40km về phía nam (N44 46 9.80 E7 40 33.50); diện tích di sản 172,26ha, diện tích vùng đệm 1464,35ha.
Đây là nơi ở chính thức của dòng họ Carignano của Gia tộc Savoy và là một trong những nơi ở của Hoàng gia Savoy.
Lâu đài tồn tại từ năm khoảng năm 1000, là trang viên của các tu sĩ dòng Xitô. Lâu đài trải qua nhiều chủ sở hữu.
Vào vào thế kỷ 16, công trình được Gia tộc Savoy mua lại. Vào thời điểm này, lâu đài là một pháo đài có tường bao bằng gạch với mặt bằng hình vuông, bốn tháp ở góc.
Vào thế kỷ 17, pháo đài được cải tạo thành nơi ở và vui chơi; những khu vườn cũng được tạo ra.
Cuối thế kỷ 18, công trình được mở rộng và cải tạo nội thất.
Vào thế kỷ 19, với những khái niệm mới về nơi cư trú tại nông thôn, nơi đây trở thành một điền trang (Villa Rustica) kiểu mẫu chứ không chỉ là môt cung điện và công viên hoàng gia.
Vào năm 1946, Lâu đài Racconigi được bàn giao cho Nhà nước Ý.
Ngày nay, công trình trở thành một trung tâm văn hóa và bảo tàng.
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Lâu đài Racconigi, Cuneo, Ý
Phối cảnh tổng thể Lâu đài Racconigi, Cuneo, Ý
Tòa nhà chính
Tòa nhà chính có bố cục theo hướng bắc – nam, hướng về phía nam.
Công trình gồm các tòa nhà bao quanh 2 sân trong.
Vào thế kỷ 18, công trình được cải tạo lại.
Mặt trước công trình là sự chuyển đổi phong cách kiến trúc đầu hồi (hay trán tường/ Frontone) dạng tam giác theo cảm hứng từ Palladian (Andrea Palladio, người Venice, Ý, kiến trúc sư, nhà lý luận kiến trúc thời Phục hưng, năm 1508- 1580) sang phong cách Tân cổ điển (Neoclassicism), phổ biến vào thế kỷ 18. Nổi bật là mặt tiền phía nam có khối sảnh vào hình tứ giác được trang trí bằng hàng cột Corinthi màu trắng (thay thế mặt tiền với khối sảnh vào có mái dạng vòm thùng).
Hai tháp phía nam của công trình được mở rộng; Nội thất được trang trí bổ sung theo phong các Tân cổ điển, bố trí các phòng căn hộ theo kiểu Trung Quốc với trang trí bằng giấy dán tường quý giá…
Vào thế kỷ 19, diện mạo công trình tiếp tục được bổ sung để phù hợp với nơi ở của Hoàng gia. Một số cánh của tòa nhà được xây dựng. Nội thất được sắp xếp lại theo nhu cầu của thời đại, song vẫn duy trì sự nhất quán với phong cách Tân cổ điển. Đồ trang trí và hoa văn kiểu Ả Rập được bổ sung cho một số phòng.
Sau khi nhận được Lâu đài làm quà cưới vào năm 1930, vị vua cuối cùng của Ý, Umberto II (trị vì tháng 5/1946- 6/1946) đã tiến hành lắp đặt phòng trưng bày gia đình gồm khoảng 3.000 bức tranh và tài liệu lịch sử liên quan đến Tấm vải liệm thành Turin.
Một số phòng quan trọng nhất (theo thứ tự thời gian): Đại sảnh Hercules, phòng Diana, căn hộ Trung Quốc, phòng ăn, phòng tiếp tân, chiếc tủ Etruscan nổi tiếng, thư viện của Carlo Alberto, tủ của Apollo và nhà nguyện hoàng gia, dành riêng cho Madonna della Neve. Trên tầng chính thứ hai có các căn hộ được cải tạo trong ba thập kỷ đầu thế kỷ 20, gồm: Phòng ngủ của Nữ hoàng Elena, phòng tắm của Umberto II và phòng âm nhạc của Maria José.
Mặt tiền phía nam Lâu đài Racconigi, Cuneo, Ý
Nội thất Đại sảnh Hercules, Lâu đài Racconigi, Cuneo, Ý
Vườn cảnh quan
Vườn là một công viên rộng lớn theo phong cách vườn hình học kiểu Pháp (French formal garden/ jardin à la française), mở ra tầm nhìn về phía bắc của Lâu đài. Vườn được thiết kế bởi kiến trúc sư cảnh quan người Pháp nổi tiếng thế kỷ 17 là André Le Notre (kiến trúc sư cảnh quan người Pháp, năm 1613- 1700, thiết kế vườn tại Cung điện Hoàng gia Versailles, Pháp).
Vào cuối thế kỷ 18, phong cách vườn cảnh kiểu Anh (Giardino all'inglese) được du nhập.
Vườn có một khung cảnh lãng mạn gồm: hồ, kênh đào, cầu, hang động, những tòa nhà theo phong cách Gothic, Doric đẹp như tranh vẽ bố trí dọc theo hồ, trong đó có Nhà nguyện mang tên Doric Tempietto, theo phong cách Gothic và các yếu tố cảnh quan khác.
Tại phía tây bắc của Vườn cảnh quan có cụm nhà mang tên "Margherie", được gọi như vậy vì ban đầu sử dụng cho sản xuất sữa, pho mát và nơi ở cho những người chăn nuôi gia súc.
Trong công viên có một ngôi nhà gỗ của Nga, được xây dựng nhân chuyến thăm của Sa hoàng Nicholas II vào năm 1909. Hiện là nơi đặt thư viện của công viên.
Công viên được bao bọc bởi một mạng lưới kênh rạch với một bến tàu nhỏ được dựng lên bờ hồ.
Tại đây có tới 2000 cây cổ thụ, một số cây cao đến hơn 30m; có nhiều loài chim sinh sống, bao gồm cả cò.
Sơ đồ tổng mặt bằng Vườn cảnh quan tại Lâu đài Racconigi, Cuneo, Ý
Phối cảnh khu nhà phụ trợ mang tên Margherie, tại Vườn cảnh quan, Lâu đài Racconigi, Cuneo, Ý
13) Lâu đài Govone
Lâu đài Govone (Castello di Govone; 823bis-011) nằm tại thị trấn Govone, tỉnh Cuneo, vùng Piedmont (N44 48 18.10 E8 5 55.70); diện tích di sản 3,06ha, diện tích vùng đệm 8,3ha.
Lâu đài nằm trên một đỉnh đồi, nơi đã tồn tại một pháo đài thời Trung cổ.
Lâu đài trở thành tài sản của Nhà Savoy vào năm 1792.
Sau thời kỳ người Pháp chiếm giữ, công trình được Hoàng gia chọn làm nơi ở mùa hè cùng với Lâu đài Agliè.
Vào thế kỷ 19, Lâu đài được xây dựng lại hoàn toàn và công viên liền kề được thiết kế theo khu vườn hình học kiểu Ý.
Nội thất của một số phòng bố trí theo kiểu Trung Quốc, được trang trí bằng giấy dán tường quý giá…
Các phòng đều được trang trí bởi các bức bích họa mô tả các sự tích thần thoại của các họa sĩ nổi tiếng thời bấy giờ.
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Lâu đài Govone, Cuneo, Ý
Tổng mặt bằng Lâu đài Govone, Cuneo, Ý
Phối cảnh tổng thế phía nam Lâu đài Govone, Cuneo, Ý
Nội thất hành lang, Lâu đài Govone, Cuneo, Ý
14) Lâu đài Pollenzo
Lâu đài Pollenzo (Castello di Pollenzo; 823bis-012) nằm tại Pollenzo, thành phố Bra, thuộc tỉnh Cuneo, vùng Piedmont, cách thành phố Turin 60km về phía nam (N44 40 59.90 E7 53 41.90); diện tích di sản 25,36ha, diện tích vùng đệm 492,44ha.
Đây là lâu đài của chi nhánh Carignano - Savoy, nơi xuất thân của vua Sardinia Carlo Alberto (trị vì năm 1831- 1849).
Lâu đài được xây dựng vào năm 1386, trên nền của các tòa nhà cũ đã bị phá hủy vào thế kỷ 12 – 13.
Những năm tiếp sau, Lâu đài được tiến hành cải tạo lại theo các mô hình thịnh hành thời bấy giờ, tạo thành một quần thể gồm quảng trường với một đài phun nước, lâu đài, nhà thờ, trang trại Albertina.
Lâu đài thuộc sở hữu của Gia tộc Savoy đến năm 1972.
Sơ đồ tổng mặt bằng Di sản Lâu đài Pollenzo, Cuneo, Ý
Phối cảnh tổng mặt bằng Lâu đài Pollenzo, Cuneo, Ý
Lâu đài là một quần thể gồm các cụm công trình, bố cục chếch theo hướng tây nam – đông bắc:
Tòa nhà chính Lâu đài Hoàng gia Pollenzo
Tòa nhà chính của Lâu đài Hoàng gia Pollenzo (Royal Castle of Pollenzo, hình vẽ ký hiệu 1) nằm tại phía đông của quần thể.
Công trình có lối vào chính từ phía đông bắc, được nhấn mạnh bởi một tháp tròn cao lớn tại góc tây bắc và một tháp vuông thấp tại phía đông nam.
Lâu đài được xây dựng vào thời Trung cổ, được xây dựng lại vào năm 1832- 1848 bởi vua Sardinia Carlo Alberto
Phối cảnh Tòa nhà chính, Lâu đài Hoàng gia Pollenzo, Cuneo, Ý
Nhà thờ San Vittore Martire
Nhà thờ San Vittore Martire (Chiesa di san Vittore, hình vẽ ký hiệu 2) nằm tại phía đông bắc của quần thể Lâu đài, hướng ra phía quảng trường Vittorio Emanuele II (Piazza Vittorio Emanuele II).
Công trình được xây dựng bằng gạch vào những năm 1840, theo phong cách tân Gothic, bởi Ernesto Melano (kiến trúc sư cung đình người Ý, năm 1792- 1876). Tòa nhà có cấu trúc điển hình của Nhà thờ thời bấy giờ, gồm 3 nhịp, nhịp giữa rộng và cao, nhịp hai bên hẹp và thấp. Các trụ ngoài cùng được mở rộng để tạo thành hệ khung sườn (Flying Buttress), nhận tải trọng xiên từ mái vòm và chuyển thành tải trọng đứng truyền xuống móng thông qua các trụ tường lớn (Buttess Pies). Tháp chuông đặt tại phía sau gian Hậu đường.
Bên trong Nhà thờ có những bức tranh thánh của các họa sĩ nổi tiếng đương thời và một dàn hợp xướng bằng gỗ quý từ thế kỷ 16.
Phối cảnh mặt trước Nhà thờ San Vittore, Lâu đài Pollenzo, Cuneo, Ý
Tháp Carabinieri
Tháp Carabinieri (Il Torrione/ Torre dei Carabinieri, hình vẽ ký hiệu 3) nằm tại phía tây của quần thể Lâu đài, hướng ra phía quảng trường Vittorio Emanuele II (Piazza Vittorio Emanuele II).
Tòa tháp xây dựng bằng gạch, theo chiều cao phân thành 3 phần: Phần bệ với các bức tường mở rộng phần chân; Phần thân nhô ra; Phần trên cùng với các diềm mái trang trí dạng lỗ châu mai.
Phối cảnh mặt trước Tháp Carabinieri, Lâu đài Pollenzo, Cuneo, Ý
Cụm công trình phụ trợ
Cụm công trình phụ trợ của Lâu đài Pollenzo (hình vẽ ký hiệu 4) nằm tại phía tây nam của quần thể, có mặt bằng hình vuông với 4 cánh nhà cao 2 tầng, bao quanh một sân trong.
Công trình hiện được sử dụng làm trụ sở của Đại học Khoa học Ẩm thực (Universidade de Ciências Gastronómicas) và Ngân hàng Nhà nước.
Tại cánh nhà phía bắc (Đại học Khoa học Ẩm thực) có hai tháp tròn nhấn mạnh sảnh ra vào.
Phối cảnh cụm công trình phụ trợ, Lâu đài Pollenzo, Cuneo, Ý
Di sản Dinh thự Hoàng gia Savoy, tại tỉnh Turin, vùng Piedmont, Italia là một ví dụ nổi bật về quy hoạch và kiến trúc hoành tráng tại kinh đô của một chế độ quân chủ tập quyền thịnh hành tại châu Âu trong thế kỷ 17 và 18.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn:
https://whc.unesco.org/en/list/823/
https://en.wikipedia.org/wiki/Italy
https://en.wikipedia.org/wiki/House_of_Savoy
https://en.wikipedia.org/wiki/Residences_of_the_Royal_House_of_Savoy
https://it.wikipedia.org/wiki/Residenze_sabaude_in_Piemonte
https://en.wikipedia.org/wiki/Royal_Palace_of_Turin
https://en.wikipedia.org/wiki/Chapel_of_the_Holy_Shroud
https://it.wikipedia.org/wiki/Armeria_Reale
https://it.wikipedia.org/wiki/Palazzo_Chiablese
https://it.wikipedia.org/wiki/Biblioteca_Reale_(Torino)
https://it.wikipedia.org/wiki/Teatro_Regio_(Torino)
https://it.wikipedia.org/wiki/Palazzo_della_Prefettura_(Torino)
https://it.wikipedia.org/wiki/Cavallerizza_Reale
https://it.wikipedia.org/wiki/Archivio_di_Stato_di_Torino
https://it.wikipedia.org/wiki/Accademia_Reale_di_Torino
https://en.wikipedia.org/wiki/Palazzo_Madama,_Turin
https://en.wikipedia.org/wiki/Palazzo_Carignano
https://hiddenarchitecture.net/palazzo-carignano/
https://en.wikipedia.org/wiki/Castello_del_Valentino
https://castellodelvalentino.polito.it
https://en.wikipedia.org/wiki/Villa_della_Regina
https://www.rocaille.it/villa-della-regina-turin/
https://en.wikipedia.org/wiki/Moncalieri_Castle
https://en.wikipedia.org/wiki/Castle_of_Rivoli
https://en.wikipedia.org/wiki/Palazzina_di_caccia_of_Stupinigi
https://it.wikipedia.org/wiki/Palazzina_di_caccia_di_Stupinigi
https://en.wikipedia.org/wiki/Palace_of_Venaria
https://it.wikipedia.org/wiki/Castello_della_Mandria
https://en.wikipedia.org/wiki/Agli%C3%A8
https://en.wikipedia.org/wiki/Castle_of_Racconigi
https://it.wikipedia.org/wiki/Castello_Reale_di_Racconigi
https://it.wikipedia.org/wiki/Castello_di_Govone
https://it.wikipedia.org/wiki/Castello_di_Pollenzo
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|