
Thông tin chung:
Công trình: Khu di tích lịch sử Đồng Khởi
Địa điểm: xã Định Thủy, huyện Mỏ Cày Nam, tỉnh Bến Tre, Việt Nam
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô:
Năm hình thành: 1960
Giá trị: Di tích quốc gia đặc biệt (Di tích lịch sử, năm 2016)
Bến Tre là một tỉnh nằm ở phía đông bắc vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), cuối nguồn sông Cửu Long, tiếp giáp biển Đông và các tỉnh Tiền Giang, Trà Vinh, Vĩnh Long.
Bến Tre được hợp thành bởi Cù lao An Hóa, Cù lao Bảo, Cù lao Minh và do phù sa 4 nhánh sông của hệ thống sông Mê Công bồi tụ thành.
Bến Tre có tổng diện tích tự nhiên 239.475ha, chiếm 5,9% diện tích vùng, 0,72% diện tích cả nước; dân số khoảng 1,288 triệu người (năm 2019), đứng thứ 7 trong số 13 tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL.
Vùng đất mang tên Bến Tre là do địa điểm này trồng nhiều tre; vào đầu thế kỷ 18 còn hoang hóa. Người Việt đến khai phá và định cư, biến đây thành nơi sản xuất dừa, trái cây và gạo ngon nổi tiếng. Ngày 15/7/1867, vào thời Pháp thuộc, hạt Bến Tre được thành lập; Ngày 22/12/1899, hạt Bến Tre được đổi tên thành tỉnh Bến Tre.
Ngày nay, tỉnh Bến Tre có 9 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm: thành phố thủ phủ Bến Tre (đô thị loại 2, từ 13/2/2019) và 8 huyện: Ba Tri, Bình Đại, Châu Thành, Chợ Lách, Giồng Trôm, Mỏ Cày Bắc, Mỏ Cày Nam, Thạnh Phú. Trong đó có 164 đơn vị hành chính cấp xã gồm có 7 thị trấn, 10 phường và 147 xã.

Sơ đồ vị trí tỉnh Bến Tre tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long
Bến Tre là tỉnh không chỉ có hệ thống phong phú về: Tài nguyên nước mặt và nước ngầm; Tài nguyên khoáng sản; Tài nguyên biển và thủy sản; Tài nguyên rừng gắn với Khu bảo tồn thiên nhiên Thạnh Phú, diện tích 2.584 ha; Tài nguyên du lịch tự nhiên với miệt vườn, mà đây còn có Tài nguyên nhân văn gắn với văn hóa tín ngưỡng, ẩm thực, trang phục, âm nhạc, kiến trúc...của cộng đồng các dân tộc Kinh, Khmer, Champa, Hoa, cũng như truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm.
Một hình dung chung về Bến Tre có thể thấy rõ qua hệ thống không gian đặc sắc của tỉnh: "Miệt vườn - Mặt nước - Văn hóa".
Không gian "Miệt vườn" là cảnh quan xanh nổi bật trên các cù lao, đặc biệt là miệt vườn dừa.
Không gian " Mặt nước" bao gồm 2 dạng: Mặt nước của 4 nhánh sông của hệ thống sông Mê Công và mặt nước biển trải dài với 65km vùng bờ và vươn ra xa đại dương.
Không gian "Văn hóa" là không gian lưu giữ và phát huy truyền thống lịch sử lâu đời, đặc tính con người Bến Tre với tinh thần "Đồng khởi". Tinh thần này được hun đúc mạnh mẽ trong thời kỳ giành độc lập, tạo sức mạnh tổng hợp của thế trận lòng dân, đánh thắng cả những kẻ thù hung bạo nhất; trở thành một bài học trong lịch sử chiến tranh của nhân loại: “Đánh nhau bằng vũ khí; Chiến thắng bằng con người”.
Mảnh đất này cũng là nơi thu hút và nuôi dưỡng nhiều hiền tài Việt Nam, trong đó có nhà chí sĩ, nhà văn Nguyễn Đình Chiểu, nữ tướng Nguyễn Thị Định...
Vào năm 2016, tỉnh Bến Tre có 2 Di tích văn hóa được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt: Di tích lịch sử Đồng khởi Bến Tre, huyện Mỏ Cày Nam, tỉnh Bến Tre và Di tích lịch sử Mộ và Khu lưu niệm Nguyễn Đình Chiểu huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre.
Phong trào Đồng khởi Bến Tre
Phong trào Đồng khởi Bến Tre là phong trào do những cán bộ và bộ đội của lãnh tụ Hồ Chí Minh (năm 1890- 1969, người viết Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam) đã kêu gọi nhân dân nổi dậy đồng lòng, đồng loạt chống lại ách đô hộ của Hoa Kỳ và sự độc tài của chính phủ ngụy quyền Việt Nam Cộng hòa.
Phong trào Đồng Khởi Bến Tre diễn ra từ ngày 17/1/1960; khởi đầu tại các xã Định Thủy- Phước Hiệp- Bình Khánh, huyện Mỏ Cày (nay là Mỏ Cày Nam) do bà Nguyễn Thị Định (năm 1920 – 1992, thời điểm đó là Phó Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre) chỉ huy và sau đó mở rộng ra toàn tỉnh.
Đồng Khởi Bến Tre là sự kết hợp lực lượng chính trị của quần chúng, phối hợp với lực lượng quân sự ban đầu của nhân dân, phát động toàn dân bao vây đồn bốt, trừng trị ác ôn và phá thế kìm kẹp; hạ uy thế của địch, làm lay chuyển, tan rã ngụy quyền và giành quyền làm chủ ở khu vực nông thôn.
Từ Bến Tre, Phong trào lan rộng ra khắp miền Nam Việt Nam. Thành công của Phong trào đã thúc đẩy thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (ngày 20/12/1960).
Sự kiện Đồng Khởi Bến Tre năm 1960 góp phần thức tỉnh ý chí làm những điều tốt đẹp, tinh thần đoàn kết dân tộc, tạo sức mạnh tổng hợp để Việt Nam kết thúc thành công cuộc đấu tranh giành độc lập và thống nhất đất nước vào năm 1975. Trong đó, vai trò của người Phụ nữ Việt Nam thực sự nổi bật.

Bà Nguyễn Thị Định là một trong những người chỉ huy phong trào Đồng khởi Bến Tre năm 1960

Đội quân tóc dài Bến Tre biểu tình chống Mỹ - Ngụy trong Phong trào Đồng Khởi năm 1960

Tượng đài Đồng Khởi tại Công viên Đồng Khởi, thành phố Bến Tre
Khu di tích Đồng Khởi Bến Tre
Khu di tích Đồng Khởi Bến Tre là khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt, nằm tại huyện Mỏ Cày Nam bao gồm 2 địa điểm chính: Nhà truyền thống Đồng Khởi và Đình Rắn.
Nhà truyền thống Đồng khởi
Nhà truyền thống Đồng khởi nằm tại xã Định Thủy. Đây là nơi diễn ra những sự kiện lịch sử mở đầu Đồng khởi Bến Tre.
Nhà truyền thống Đồng khởi được được xây dựng năm 2001, có tổng diện tích 5.029,3m2, là một cụm công trình quay về hướng đông nam, gồm các hạng mục chính: Nhà đón tiếp; Bia chiến thắng; Nhà truyền thống; Đền thờ các anh hùng liệt sỹ.
Nhà đón tiếp xây dựng bằng bê tông cốt thép, mái lợp ngói màu đỏ. Công trình có 3 cửa ra vào cao 2,5m, rộng 1,2m.
Bia chiến thắng được xây dựng phía bên phải của cụm công trình. Bệ bia cao 1,05m gồm 7 bậc tròn đồng tâm, ốp đá mài màu xanh lam. Bia là một khối đá granite hình dáng tự nhiên cao 3,2m. Mặt trước chạm khắc 8 chữ vàng “Anh dũng đồng khởi, thắng Mỹ diệt Ngụy”. Mặt sau bia khắc nội dung ca ngợi Đồng khởi Bến Tre năm 1960; Bia được khắc vào năm 2005.
Nhà Truyền thống 2 tầng, dài 24,5m, rộng 26m. Tầng trệt có diện tích sử dụng 196m2. Bên trong trưng bày hình ảnh, tư liệu và hiện vật của phong trào đấu tranh chính trị của nhân dân Bến Tre từ tháng 7/1954 đến cuối năm 1959. Tầng lầu (tầng 1) trưng bày hình ảnh, tư liệu và hiện vật trong Phong trào Đồng khởi. Sảnh giữa có một bức tường cách điệu đắp nổi dòng chữ “Anh dũng đồng khởi, thắng Mỹ diệt Ngụy”; bên cạnh là sa bàn thể hiện phong trào Đồng Khởi Bến Tre. Trên nóc nhà đặt biểu tượng ngọn đuốc Đồng khởi cao 12m, đường kính 4,5m gồm có 3 cánh tượng trưng cho 3 mũi giáp công: chính trị, binh vận, võ trang và sự nổi dậy của nhân dân 3 dải cù lao.
Đền thờ các anh hùng liệt sỹ nằm kề liền, bên phải Nhà truyền thống.
Nhà truyền thống Đồng khởi hiện là điểm nhấn của tuyến thăm quan Làng Du kích Đồng khởi Bến Tre.

Bia chiến thắng, Nhà truyền thống Đồng khởi, Định Thủy, Mỏ Cày Nam, Bến Tre

Phối cảnh Nhà truyền thống Đồng khởi, Định Thủy, Mỏ Cày Nam, Bến Tre

Hình ảnh hiện vật trưng bày bên trong Nhà truyền thống Đồng khởi, Định Thủy, Mỏ Cày Nam, Bến Tre

Nhà bia tại khu Nhà truyền thống Đồng khởi, Định Thủy, Mỏ Cày Nam, Bến Tre
Đình Rắn
Đình Rắn nằm tại ấp Định Nhơn, vì vậy còn gọi là đình Định Nhơn, thuộc xã Định Thủy, huyện Mỏ Cày Nam, tỉnh Bến Tre; nằm cách Nhà truyền thống Đồng khởi 500m về hướng đông bắc.
Ngày 17/1/1960, tại Đình Rắn, nữ tướng Nguyễn Thị Định đã phát lệnh nổ tiếng súng đầu tiên, mở màn cho phong trào Đồng Khởi Bến Tre.
Đình Rắn được xây dựng vào năm 1878.
Đình có tên như vậy là do có những loài rắn lớn cư trú bên trong. Thời bấy giờ đất đai còn hoang hóa. Đình nằm trên gò đất cao, nên rắn đến đây, đào hang sâu vào dưới nền đình. Mỗi khi có lễ hội, người dân trong làng phải lấy các tấm ván bịt kín các miệng hang để tránh xảy ra sự cố.
Song lại có truyền thuyết khác. Vào đầu thế kỷ 18, có 4 tộc họ Nguyễn, Phan, Trịnh và Võ đến khai phá vùng đất này. Khi vượt sông đến đây, họ gặp phải gió to sóng lớn, thuyền bè chao đảo. Bỗng xuất hiện một con rắn lớn nâng thuyền qua sông an toàn. Sau này, khi an cư, lạc nghiệp và xin quan trên cho lập làng với tên Định Phước vào năm 1790, người dân liền lập đình và thờ thần Rắn như thành hoàng của làng.
Vào thời gian xảy ra phong trào Đồng Khởi, người ta cho rằng thần Rắn lại xuất hiện. Nhiều binh lích của ngụy quyền Việt Nam cộng hòa bị Rắn thần cắn chết khi đến đây truy bắt cán bộ cách mạng.
Từ khi thống nhất đất nước, năm 1975, Rắn thần ít xuất hiện.
Đình Rắn bị tàn phá trong các cuộc chiến tranh và được trùng tu, tôn tạo lại nhiều lần trên nền đất cũ.
Vào năm 1917, dân địa phương đã dựng lại đình bằng cột gỗ, mái ngói.
Năm 2005, đình được phục dựng lại kiên cố bằng bê tông và gạch như hiện nay.
Đình nằm trong một khuôn viên rộng 1000m2. Phía trước Đình là một bức tiền án với ban thờ ngoài trời, hai bên là hai miếu thờ. Miếu bên hữu là miếu thờ ông Hổ.
Đình có mặt bằng theo kiểu chữ nhất, dài 25m, rộng 11m, gồm 3 tòa Đại đình, Bái đường và Hậu điện, đặt song song, kề liền nhau. Các tòa nhà có 5 gian, gồm 3 gian chính và 2 gian hành lang hai bên. Khác hẳn với các ngôi đình miền Bắc với lối vào chính giữa đình, lối vào đình Rắn lại từ hành lang hai bên.
Đình có cấu trúc xây dựng đơn giản gồm các cột bê tông sơn màu nâu đỏ; vì kèo bằng bê tông; mái dốc đổ bê tông dán ngói vảy cá; nền lát gạch men; diềm mái uốn cong với trang trí đắp nổi hình rồng cách điệu.
Hành lang hai bên có lan can khoảng 70cm với các ô trang trí con tiện bằng sứ.
Đại đình có 5 gian; 3 gian chính là nơi người dân hội họp trong các dịp tế lễ.
Bái đường, nằm sau Đại đình, cũng có 3 gian chính, nhưng chiều rộng nhỏ hơn. Đây là nơi đặt ban thờ bái vọng vào bên trong.
Đại đình và Bái đường không có tường bao quanh tại hai phía hành lang.
Hậu điện có 3 gian chính với tường bao quanh 4 phía. 3 cửa từ Bái đường vào Hậu điện bằng gỗ theo kiểu thượng song hạ bản. Bên trong Hậu điện có 2 lớp ban thờ. Lớp ngoài đặt ban thờ Quốc tổ Hùng Vương. Lớp trong đặt ban thờ thần hoàng làng – thần Rắn với ban thờ Tả quan và Hữu quan ở hai bên. Các cột nhà tại Hậu điện được đắp rồng bao quanh.
Trong đình còn lưu giữ và trưng bày các hiện vật liên quan đến Phong trào Đồng khởi Bến Tre.
Hội đình được tổ chức vào các ngày 14, 15, 16 tháng 5 âm lịch hàng năm.

Cổng vào đình Rắn tại ấp Định Nhơn, Định Thủy, Mỏ Cày Nam, Bến Tre

Ban thờ ngoài trời và hai miếu thờ phía trước đình Rắn, tại ấp Định Nhơn, Định Thủy, Mỏ Cày Nam, Bến Tre

Bên trong miếu thờ Ông Hổ phía trước đình Rắn, tại ấp Định Nhơn, xã Định Thủy, Mỏ Cày Nam, Bến Tre


Phối cảnh đình Rắn tại ấp Định Nhơn, Định Thủy, Mỏ Cày Nam, Bến Tre

Nội thất tòa Đại đình và Bái đường, đình Rắn tại ấp Định Nhơn, Định Thủy, Mỏ Cày Nam, Bến Tre


Bên trong Hậu điện, đình Rắn, tại ấp Định Nhơn, Định Thủy, Mỏ Cày Nam, Bến Tre
Di tích lịch sử Đồng Khởi Bến Tre, huyện Mỏ Cày Nam là địa điểm ghi dấu sự kiện Đồng khởi năm 1960, đánh dấu bước chuyển biến đặc biệt quan trọng của lịch sử dân tộc, trong cuộc chiến tranh giành độc lập và thống nhất đất nước đến năm 1975.
Vào những năm 1960, tại Việt Nam đã xuất hiện một từ đa nghĩa: Đồng lòng, Dũng cảm, Sức mạnh, Chiến thắng và Phụ nữ. Đó là " Đồng khởi Bến Tre".
Đồng khởi Bến Tre đã trở thành nhân tố văn hóa cốt lõi, thấm vào tâm thức và trở thành niềm tự hào của người dân và thế hệ trẻ tỉnh Bến Tre và Việt Nam.
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn :
https://vi.wikipedia.org/wiki/Di_t%C3%ADch_qu%E1%BB%91c_gia_%C4%91%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t
https://vi.wikipedia.org/wiki/Phong_tr%C3%A0o_%C4%90%E1%BB%93ng_kh%E1%BB%9Fi
https://vov.vn/chinh-tri/dang/nhan-to-quyet-dinh-thang-loi-phong-trao-dong-khoi-ben-tre-1960-997820.vov
https://baodongkhoi.vn/quan-va-dan-ben-tre-trong-phong-trao-dong-khoi-nam-1960-18122019-a68243.html
http://www.baotangphunu.com/index.php?option=com_content&view=article&id=204:2014-01-07-07-15-00&catid=47:nhan-vt-s-kin&Itemid=70
http://dsvh.gov.vn/di-tich-lich-su-dong-khoi-ben-tre-3002
http://langnghevietnam.vn/?go=New&page=d&igid=654&iid=6976
- Xem các bài viết về chùa Việt Nam tại đây
- Xem các bài viết về đình, đền Việt Nam tại đây
- Xem các bài viết về Di sản văn hóa thế giới tại đây
|