Thông tin chung:
Công trình: Nhà thờ Tu viện Saint Savin sur Gartempe (Abbey Church of Saint-Savin sur Gartempe)
Địa điểm: Vienne, Nouvelle-Aquitaine, Pháp (N46 33 52,992 E0 51 57,996)
Thiết kế kiến trúc:
Quy mô: Diện tích Di sản 1,61ha; diện tích vùng đệm 147,77ha.
Năm hoàn thành: Thế kỷ 11
Giá trị: Di sản thế giới (1983; sửa đổi ranh giới nhỏ được ghi vào năm: 2007, 2015); hạng mục i, iii
Pháp (France) là một quốc gia có lãnh thổ chính nằm tại Tây Âu cùng một số vùng và lãnh thổ hải ngoại.
Pháp có tổng diện tích 643.801 km2, dân số gần 67,3 triệu người (năm 2018), thủ đô là thành phố Paris.
Trong thời đại đồ sắt (Iron Age), bắt đầu vào thế kỷ 12 trước Công nguyên (TCN), nước Pháp (không kể phần lãnh thổ hải ngoại) là nơi cư trú của bộ tộc người Gaulois, là nhóm các bộ tộc đa dạng ở châu Âu.
Người La Mã (Roma) thống trị khu vực từ năm 51 TCN đến năm 476 sau Công nguyên. Từ năm 476, người Frank thuộc nhóm bộ tộc Germain, sống tại hạ lưu và trung lưu sông Rhine đã chinh phục vùng đất, thành lập Vương quốc Pháp (Kingdom of Francia).
Pháp nổi lên thành một đế chế hùng mạnh tại châu Âu vào cuối thời Trung Cổ, thế kỷ 14 và 15. Việc giành thắng lợi trong cuộc Chiến tranh Trăm năm (1337-1453, giữa Anh và Pháp) giúp Pháp củng cố quốc gia và tập trung hóa chính trị.
Trong thời kỳ Phục Hưng (thế kỷ 15 đến 17) văn hóa Pháp phát triển mạnh mẽ và nước Pháp dần trở thành một trong những đế quốc thực dân toàn cầu (Grande France).
Dưới thời vua Louis XIV (trị vì 1643 – 1715, còn gọi là Louis the Great/ Louis Đại đế/Vua Mặt trời) Pháp trở thành thế lực chi phối văn hoá, chính trị và quân sự tại châu Âu.
Đến cuối thế kỷ 18, Cách mạng Pháp lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, lập nên một trong các nền cộng hoà sớm nhất trong lịch sử hiện đại. Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền, nền tảng của cuộc Cách mạng và biểu thị ý thức hệ của nước Pháp thời bấy giờ vẫn tiếp tục là đức tin mãnh liệt cho đến ngày nay.
Trong thế kỷ 19, Hoàng đế Napoléon Bonaparte (trị vì năm 1804- 1814) lập ra Đệ Nhất Đế chế Pháp (First French Empire) và tiến hành các cuộc chiến tranh tại châu Âu. Sau khi Đế chế Pháp sụp đổ, Pháp trải qua giai đoạn các chính phủ kế tiếp nhau với đỉnh cao là thành lập Đệ Tam Cộng hòa Pháp (French Third Republic) vào năm 1870. Trong thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20, Pháp đã trở thành đế quốc thực dân lớn thứ 2 thế giới sau đế quốc Anh.
Nước Pháp là một bên tham chiến chính trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, và giành được phần thắng. Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, Pháp thuộc khối Đồng Minh, bị phe Trục (Đức, Ý, Nhật) chiếm đóng vào năm 1940 và được giải phóng vào năm 1944. Đệ Tứ Cộng hòa Pháp (French Fourth Republic) được thành lập năm 1946, song sau đó bị giải thể trong chiến tranh Algérie.vào năm 1958. Nền Đệ Ngũ cộng hoà (Fifth Republic) dưới quyền của tổng thống Charles de Gaulle (nhiệm kỳ năm 1959 – 1969) được thành lập vào năm 1958 và tồn tại cho đến ngày nay.
Hiện tại, Pháp được phân thành thành 18 vùng hành chính, gồm 13 vùng tại chính quốc và 5 vùng hải ngoại. Mỗi vùng chia thành 2 đến 18 tỉnh. Mỗi vùng hải ngoại tương đương 1 tỉnh.
Pháp thuộc nhóm Quốc gia phát triển và từ lâu đã có vị thế là một trung tâm của thế giới về nghệ thuật, khoa học và triết học, có số Di sản thế giới nhiều thứ 4 tại châu Âu (số liệu đến năm 2019: Ý 55 Di sản; Tây Ban Nha 48, Đức 46, Pháp 45).
Nouvelle-Aquitaine là một vùng tại miền tây nước Pháp. Vienne là một tỉnh trong vùng với thủ phủ là thành phố Poitiers.
Bản đồ Pháp và vị trí thành phố Poitiers, thủ phủ của tỉnh Vienne, vùng Nouvelle-Aquitaine
Saint-Savin (Saint-Savin-sur-Gartempe), là một thị trấn thuộc tỉnh Vienne, nằm trên bờ sông Gartempe (một nhánh sông dài 205km).
Vào cuối năm 256, dưới thời Hoàng đế Valerian (trị vì năm 253- 260 sau Công nguyên) của Đế chế La Mã (Roman Empire, tồn tại năm 27 TCN - 476 sau Công nguyên) đã xảy ra cuộc đàn áp khốc liệt những người theo đạo Thiên chúa (Giáo hoàng Sixtus II, Giám mục thành Rome, trị vì năm 257- 258, đã bị hành quyết tại Rome).
Cuộc đàn áp người theo đạo Thiên chúa kéo dài đến thời Hoàng đế La Mã Diocletian (trị vì năm 284- 305). Những người theo đạo Thiên chúa giáo phải chịu sự phân biệt đối xử, thậm chí họ buộc phải hiến tế cho các vị thần Hy Lạp - La Mã.
Theo truyền thuyết, vào thế kỷ thứ 3 có hai vị Giám mục Công giáo La Mã là Savin (Saint Sabinus of Spoleto, sinh vào thế kỷ 3 sau Công nguyên, mất khoảng năm 300) và Cyprian (Tổng giáo phận Carthage, nhà văn Latinh lỗi lạc của Cơ đốc giáo, khoảng năm 210 – 258) đã phải chạy từ Macedonia (Hy Lạp) đến cư trú tại bờ sông Gartempe. Nhưng họ vẫn bị bắt, đày đọa và xử tử. Cả hai vị sau này đều được công nhận là Thánh và được thờ trong các nhà thờ Thiên chúa giáo.
300 năm sau, di cốt của hai vị Thánh tử vì đạo này được tìm thấy tại nơi họ bị thảm sát.
Một vị tu sĩ dưới thời vua Charlemagne (Hoàng đế của người Frank từ năm 748 và Hoàng đế La Mã từ năm 800 – 814) đã quyết định thành lập một nhà thờ nhỏ trong Tu viện Saint-Savin sur Gartempe để bảo quản di cốt và thờ hai vị Thánh này.
Bức bích họa mô tả Thánh Savinus và Cyprianô bị tra tấn, Nhà thờ Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Phối cảnh Nhà thờ Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp, nhìn từ bờ sông
Tu viện Saint-Savin sur Gartempe là một tu viện cổ được thành lập trong thời vương triều Carolingian (Carolingian Empire, tồn tại năm 800 – 888) bởi tu sĩ Saint Benoît d'Aniane (được phong Thánh, năm 750 - 821, là một trong những người đề xuất cộng đồng tu sĩ trong Tu viện, khác hẳn với ẩn sĩ chỉ tu luyện một mình).
Các tài liệu ghi lại việc xây dựng Tu viện đã bị phá hủy trong Chiến tranh tôn giáo Pháp (năm 1598), vì vậy không thể xác định chính xác thời điểm xây dựng Tu viện.
Vào thế kỷ 11, một nữ Bá tước đã quyên một số tiền lớn cho Tu viện, cho phép các vị tu sĩ xây dựng Nhà thờ bên trong Tu viện như hiện nay, thay thế nhà thờ cũ.
Nhà thờ có cấu trúc đối xứng theo kiểu Romanesque, nổi bật so với cảnh quan xung quanh bởi tháp chuông kiểu Gothic, cao gần 80m, có niên đại từ thế kỷ 14.
Bên dưới Nhà thờ là hầm mộ của hai vị Thánh tử vì đạo St Savin và St Cyprian.
Bên trong Nhà thờ có các bức tranh tường đặc sắc, được thực hiện vào cuối thế kỷ 11 hoặc đầu thế kỷ 12, là một tổng thể đặc biệt về hình ảnh văn minh thời Trung cổ.
Vào thế kỉ 13, bá tước Alphonse de Poitiers (năm 1220 – 1271), em trai vua Pháp Saint-Louis (trị vì năm 1266 – 1270) đã cung cấp kinh phí để cải tạo Tu viện.
Trong thời gian Chiến tranh tôn giáo Pháp (French Wars of Religion, năm 1562 – 1598), những người Huguenot (theo Đạo Tin Lành) đã 2 lần tàn phá Tu viện vào các năm 1562 và 1568. Nhiều tòa nhà được xây dựng vào thế kỷ 11, 12 bị phá dỡ để lấy đá đem bán. Hầu hết các tài liệu liên quan đến Tu viện như Lịch sử thành lập, Quá trình xây dựng… đã hoàn toàn biến mất.
Từ năm 1640 đến năm 1692, quá trình khôi phục Tu viện Saint-Savin-sur-Gartempe mới được bắt đầu. Một số công trình mới được xây dựng và Tu viện trở lại với chức năng cũ của mình.
Khi Các mạng Pháp nổ ra, các tòa nhà của Tu viện Saint-Savin-sur-Gartempe bị trưng dụng để làm nhà ở, đồn cảnh sát và nhà hát. Năm 1792, Nhà thờ của Tu viện được biến thành nhà thờ của giáo khu và 4 vị tu sĩ cuối cùng của Saint-Savin-sur-Gartempe đã rời khỏi Tu viện.
Năm 1833, Tu viện được trùng tu lại. Năm 1840, Nhà thờ của Tu viện bắt đầu được khôi phục.
Nhà thờ Tu viện Saint Savin sur Gartempe, tại Vienne, Nouvelle-Aquitaine, Pháp được UNESCO tôn vinh là Di sản thế giới (năm 1983; sửa đổi ranh giới nhỏ năm 2007, 2015) với tiêu chí:
Tiêu chí (i): Nhà thờ Tu viện Saint-Savin-sur-Gartempe có những bức bích họa thế kỷ 11 và 12 với trang trí đặc biệt, đại diện nghệ thuật và hội họa của nền văn minh thời Trung cổ Cơ đốc giáo phương Tây; là một tuyệt tác về tài năng sáng tạo của con người.
Các bức tường, trần nhà được bao phủ bởi những bức tranh chứa các hình ảnh sử dụng toàn bộ bảng màu, bố cục đầy sang trọng và chuyển động. Một loại hình nghệ thuật như vậy đã đạt đến đỉnh cao trong thời kỳ này. Phong cách hoành tráng và sự đa dạng của các đối tượng miêu tả đã minh chứng cho danh hiệu “Tu viện Giáo hoàng” (Sistine Chapel) được trao cho Tu viện Saint-Savin-sur-Gartempe.
Tiêu chí (iii): Nhà thờ Tu viện Saint-Savin-sur-Gartempe chứng minh tầm quan trọng của các bức bích họa trong một tu viện, nơi được coi là địa điểm giáo dục chính, phản ánh lối tư duy thời Trung cổ. Những hình ảnh, trải rộng khắp các tường, trần Nhà thờ là một bằng chứng độc đáo cho nền văn minh thời Trung cổ và là phương tiện đại diện cho việc truyền bá ý tưởng. Một số chủ đề Kinh thánh được thể hiện bằng hình ảnh mang tính thời sự trong nền văn minh Cơ đốc giáo phương tây thời bấy giờ.
Phạm vi Di sản Nhà thờ Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Quần thể Tu viện Saint Savin sur Gartempe
Tu viện Saint Savin sur Gartempe có thể hình dung qua bức tranh khắc miêu tả Tu viện vào năm 1688, thuộc Bộ sưu tập Monasticon Gallicanum (tập hợp 168 bản khắc đại diện cho 147 tu viện của Dòng tu Saint-Benedict và Dòng tu Saint-Maur..., được thực hiện vào thế kỷ 17).
Tu viện Saint Savin sur Gartempe là một quần thể công trình, nằm cạnh sông Gartempe, được bao quanh bởi các bức tường cao. Tại hướng bắc và một phần hướng tây, bức tường có hình dáng như tường của pháo đài với các đỉnh tường dạng lỗ châu mai.
Quần thể có 3 cổng ra vào tại phía tây và 1 lối vào từ sông, tại phía đông.
Các bức tường với cổng ra vào ngày nay đã không còn.
Quần thể Tu viện, được chia thành các khu vực với các bức tường ngăn cách, gồm khối Tu viện, khối Nhà thờ và hệ thống các sân trong và vườn hoa.
Tranh khắc Tu viện Saint Savin sur Gartempe vào năm 1688, Bộ sưu tập Monasticon Gallicanum
Tổng mặt bằng và Phối cảnh tổng thể Tu viện Saint Savin sur Gartempe ngày nay
Tu viện Saint Savin sur Gartempe
Tu viện Saint Savin nằm tại phía nam của Quần thể, gồm các tòa nhà cao 2 - 3 tầng (và một tầng áp mái) bao quanh các sân trong.
Các tầng nhà bố trí theo cách truyền thống của tu viện. Tầng trệt là nhà kho, nhà họp và nhà bếp. Các tầng trên là phòng ngủ của tu sĩ.
Phần lớn các công trình trong Tu viện đã bị phá hủy chỉ còn dãy nhà nằm dọc theo sông.
Tu viện ngày nay được xây dựng lại năm 1682 – 1692, trên nền của Tu viện thời Trung cổ.
Công trình trở thành tài sản quốc gia trong thời kỳ Cách mạng Pháp.
Sân trong Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Một trong những công trình của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe
Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe có bố cục theo hướng đông tây.
Lối vào chính từ hướng tây ra phía quảng trường. Mặt phía đông là sông Gartempe.
Mặt phía bắc và đông của Nhà thờ là một vườn hoa có mặt bằng dạng chữ L với các ô trồng hoa, được phân chia bởi các tuyến đường đi bộ có bố cục theo kiểu hình học.
Nhà thờ hiện tại được xây dựng theo nhiều giai đoạn:
Giai đoạn thứ nhất: Xây dựng Hợp xường và Gian ngang, vào đầu thế ký 11;
Giai đoạn thứ hai; Xây dựng 3 gian đầu tiên của Gian Hội trường, vào giữa thế kỷ 11;
Giai đoạn thứ ba: Xây dựng Sảnh hiên, Tháp chuông và các gian còn lại của Gian Hội trường, vào cuối thế kỷ 11.
Sơ đồ mặt bằng Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Sơ đồ mặt cắt Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Phối cảnh tổng thể Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Mặt bằng Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe có chiều dài khoảng 76m, rộng 31m (tại Gian ngang).
Sảnh hiên của Nhà thờ (Narthex, hình vẽ ký hiệu A) nhô ra khỏi khối công trình, có mặt bằng hình hình vuông, như một không gian kín. Bên trong chứa các bậc thang lên Hội trường.
Bên trên Sảnh hiên là Tháp chuông theo phong cách Gothic, cao khoảng 80 mét, được xây dựng bổ sung vào thế kỷ 14 và được trùng tu vào thế kỷ 19. Kế liền phía bắc là cầu thang của Tháp chuông.
Tháp chuông có mặt bằng hình vuông. Khối tháp phân thành 3 tầng: Tầng dưới cao với cửa ra vào tại đầu hồi. Mặt tường trang trí 2 ô vòm tạo bởi 2 trụ tường góc và trụ tường chính giữa. Tầng 2 và 3 có hình dạng giống nhau với mỗi mặt tường có 2 ô cửa vòm dạng hẹp. Mái của tháp có mặt bằng bát giác, nhọn dần lên đỉnh tháp. 4 góc mái tháp có 4 tháp nhỏ trang trí.
Bên trên cửa từ Sảnh hiên vào Hội trường có một bức chạm khắc dạng nửa đường tròn, miêu tả sự tích Kinh thánh.
Mặt đứng Sảnh hiên và Tháp chuông, phía tây, Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Hội trường (Gian giữa/Nave, hình vẽ ký hiệu G) dài 42m, cao khoảng 18m, rộng 18m. Hội trường được phân thành 3 nhịp mỗi nhịp 6m và 9 bước gian. Trục của 3 gian đầu tiên lệch một góc so với trục của 6 gian còn lại. Sự khác biệt của các gian Hội trường cho thấy, công trình được xây dựng theo nhiều giai đoạn khác nhau.
3 gian đầu tiên có cột lớn. 6 gian còn lại có cột nhỏ hơn, dạng cột tròn. Hai hàng cột chính của 3 gian đầu tiên cao 15m; Hai hàng cột chính của 6 gian tiếp theo cao 10m. Cột theo kiểu Corinthian với đầu cột chạm khắc các loại động vật và thực vật huyền thoại. Các cột đều được phủ vữa trang trí mô phỏng theo đá cẩm thạch màu phấn hồng.
Mỗi gian đều có một cửa sổ dạng vòm để lấy ánh sáng, tổng cộng là 18 cửa.
Hệ thống các cột trong gian Hội trường đỡ hệ thống vòm đơn (vòm cong theo 1 phương).
Hiện tại, các bức tường phía bắc của Hội trường có các trụ tường, khác với các bức tường phía nam (giáp với sân trong của khối Tu viện).
Mặt bên phía nam, phần Tháp chuông và Hội trường, Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Bên trong Hội trường, nhìn về phía Hậu đường, Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Bên trong Hội trường, nhìn về phía Sảnh hiên, Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Mảng trang trí bên trên cửa vào Hội trường từ Sảnh hiên, Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Trang trí các hàng cột bên trong Hội trường, Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Gian Hợp xướng (Choir/Tribune/Dome, hình vẽ ký hiệu E) có mặt bằng hình vuông, được định hình bởi 4 cột lớn. .
Gian ngang (Transept, hình vẽ ký hiệu C) như là phần kéo dài của gian Hợp xướng. Gian ngang giao với Gian Hôi trường tạo cho mặt bằng Nhà thờ có hình một cây thánh giá La Mã (chữ thập).
Mỗi cánh của Gian ngang có 1 Nhà nguyện nhỏ (Chapels, hình vẽ ký hiệu D). Tại Gian ngang phía nam có một cầu thang lên tầng trên. Xung quanh Gian ngang có các trụ tường (như tại gian Hội trường), được xây dựng bổ sung sau này, có lẽ để tạo cho công trình trông giống như một nhà thờ Gothic.
Hậu đường (Apse, hình vẽ ký hiệu H) có mặt bằng hình vuông kết hợp với một nửa hình tròn. Không gian Hậu đường được chia thành 3 lớp đồng tâm. Lớp trong cùng bao quanh bởi một hàng 10 cột tròn; Lớp giữa là hành lang có chiều rộng bằng một nửa so với chiều rộng nhịp của gian Hội trường; Lớp ngoài cùng là 5 Nhà nguyện nhỏ (Chapels, hình vẽ ký hiệu B), có mặt bằng dạng nửa đường tròn kéo dài.
Trục chính của khối Hậu đường cũng lệch một góc nhỏ so với trục chính của gian Hội trường.
HÌnh khối bên ngoài gian Hậu đường với các Nhà nguyện nhỏ dạng bán tròn, Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Nội thất gian Hậu đường với lối xuống hầm mộ, Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Bên trong nhà nguyện, Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Pháp
Nhà thờ của Tu viện Saint Savin sur Gartempe có các tác phẩm điêu khắc theo phong cách Romanesque, niên đại vào thế kỷ 11, 12, song nổi tiếng bởi các bức bích họa có niên đại vào thế kỷ 12, 13.
Các bức bích họa được vẽ theo kỹ thuật vẽ tranh tường đặc biệt (Fresque, là một quá trình vẽ trên một lớp vữa phủ thạch cao trước khi khô, cho phép chất màu thấm sâu và tồn tại lâu hơn). Gam màu chủ đạo là màu đỏ son, nâu vàng và xanh lá cây, kết hợp với các mảng trắng đen.
Các bức bích họa trên mái vòm của Nhà thờ miêu tả sự tích Kinh thánh với các nhân vật có kích thước cao đến 2m.
Bên trong Nhà thờ có hầm mộ, nơi đặt mộ của hai vị Thánh tử vì đạo St Savin và St Cyprian. Bên trong được trang trí bằng những bức bích họa mô tả cảnh trong cuộc sống của họ.
Các bức bích họa trên vòm trần, Nhà thờ Tu viện Saint Savin, Pháp
Bức bích họa mô tả Cain và Abel, là hai con trai đầu của Adam và Eva (người nam và nữ đầu tiên do Thiên chúa tạo dựng nên).
Bức bích họa mô tả Con tàu Noah là một trong những câu chuyện Kinh thánh, Nhà thờ Tu viện Saint Savin, Pháp
Bức bích họa môt tả quá trình xây dựng Tháp Babel (là một huyền thoại giải thích về sự bất đồng ngôn ngữ của các dân tộc trên thế giới)
Di sản Tu viện Saint Savin sur Gartempe, Nouvelle-Aquitaine là một trong những Tu viện có ảnh hưởng nhất tại Pháp; một trong những tượng đài lâu đời nhất về nghệ thuật hội họa Pháp và định hình cho phong cách Nhà thờ Romanesque với sự cộng sinh của kiến trúc và bích họa, đầu cột, ban thờ….
Đặng Tú, Bộ môn KTCN, ĐHXD
Nguồn:
https://whc.unesco.org/en/list/230/
https://en.wikipedia.org/wiki/France
https://en.wikipedia.org/wiki/Abbey_Church_of_Saint-Savin-sur-Gartempe
https://fr.wikipedia.org/wiki/Abbaye_de_Saint-Savin-sur-Gartempe
https://fr.wikipedia.org/wiki/Monasticon_Gallicanum
https://vialucispress.wordpress.com/2018/10/12/the-abbey-church-of-saint-savin-sur-gartempe-guest-post-by-jong-soung-kim/ https://www.mirebalais.net/article-10427055.html
http://www.philippe-gavet.fr/07/01/10/index.html
http://millenaire1.free.fr/408_2_56_saint_savin_vienne.html
https://anotherheader.wordpress.com/2018/12/13/france-abbey-church-of-saint-savin-sur-gartempe/
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Á và châu Đại Dương
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Âu
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Mỹ
Danh sách và bài viết về Di sản thế giới tại châu Phi
|